[ PDF Englese versie (53k) ]

Vrije Software - Referentiedocument over de basisprincipes

In internationale en nationale politieke fora is Vrije Software een onderwerp geworden dat steeds meer aan belang wint. Dit document geeft een inzicht in enkele van de basisprincipes van Vrije Software zodat afgevaardigden zich kunnen richten op de kern van de zaak.

Vrij staat voor vrijheid, niet voor gratis

Vrij in Vrije Software staat exclusief voor vrijheid, men heeft het hier nooit over de prijs. We moeten hier geregeld de aandacht op vestigen omdat dit principe door de dubbele betekenis ervan in het Engels, één die in andere talen meestal niet bestaat, vaak verkeerd wordt voorgesteld. Vrije Software wordt al sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw in hoofdzaak gedefinieerd door de volgende vier fundamentele vrijheden:

• De vrijheid een programma te gebruiken, voor om het even welk doeleinde.
  Het plaatsen van beperkingen op het gebruik Vrije Software, zowel op gebied van tijd ('30 dagen proefperiode',' licentie vervalt op 1 januari 2007') als op geografisch gebied ('Mag in een land X niet gebruikt worden), maken een programma niet-vrij.
• De vrijheid om een programma te bestuderen en aan te passen aan uw eigen behoeften.
  Juridische of praktische beperkingen creëren die het begrijpen en aanpassen van een programma bemoeilijken zoals het verplichten tot een aankoop, speciale licenties, het moeten tekenen van een niet-openbaarmakingsovereenkomst (NDA) of het niet toegankelijk maken van de versie van het programma die voor de mens het makkelijkst te lezen en te veranderen is (de broncode) maken een programma propriëtair.
• De vrijheid om kopieën te maken en te verdelen.
  Als u een programma niet mag verder geven aan iemand anders dan wordt het programma niet-vrij. Als u dat wil mag u daarvoor iets aanrekenen.
• De vrijheid om het programma te verbeteren en de verbeterde versie te verdelen.
  Niet iedereen is programmeur of even sterk in elk van de specialiteiten. Dankzij deze vrijheid kunnen de mensen met de juiste vaardigheden de mensen helpen die deze vaardigheden niet beheersen. Ook dit kan gebeuren tegen vergoeding.

Rechten, geen verplichtingen

Deze vrijheden zijn rechten, geen verplichtingen. Elke organisatie of persoon kan ervoor kiezen deze niet te gebruiken, maar kan er natuurlijk ook voor kiezen ze allemaal te gebruiken. We willen er in het bijzonder nog eens op wijzen dat Vrije Software commercieel gebruik niet uitsluit. Als een programma commercieel gebruik en commerciele verdeling uitsluit, is het geen Vrije Software. Het is nu zelfs al realiteit dat steeds meer bedrijven hun bedrijfsmodel geheel of gedeeltelijk opbouwen rond Vrije Software. Onder deze bedrijven bevinden zich enkele van de grootste verkopers van propriëtaire software. Vrije Software maakt het juridisch mogelijk dat iedereen hulp en ondersteuning kan bieden, maar maakt daar geen verplichting van.

Geïmplementeerd door middel van de auteursrechten

Deze vrijheden worden grotendeels geïmplementeerd door middel van de auteursrechten. Dit is niet altijd waar, software uit het publiek domein is ook Vrije Software maar dan een speciaal deelgebied. Voor het overgrote deel van de software is het de licentie van de auteur die bepaalt of het programma echt Vrije Software is. Als een licentie van de auteur de hierboven beschreven vrijheden mogelijk maakt dan is het een Vrije Softwarelicentie. Vandaag de dag zijn worden tussen de 50 en de 150 van deze licenties gebruikt.

Dit verrassend laag aantal licenties is te danken aan een traditie in de Vrije Softwaregemeenschap om te kiezen voor bestaande, welbekende licenties en niet steeds een nieuwe licentie te schrijven voor elk programma. Dit betekent ook dat het volstaat om een handvol licenties te bestuderen om meer dan 90% van de voorwaarden van alle licenties te begrijpen. Dit maakt de taak om de licenties te beheren en na te leven veel minder zwaar.

Terminologie

Er wordt door veel verschillende kampen over Vrije Software gepraat, met de daarbij behorende antoniemen en synoniemen. Dit zorgt vaak voor twijfel en verwarring. Daarom volgt hierna een kleine verduidelijking.

Antoniemen

Het antoniem van Vrije Software is propriëtaire software of niet-vrije software. Commerciële software is geen antoniem van Vrij Software aangezien er geen verband bestaat tussen de begrippen commercieel en vrijheid. Commerciële Vrije Software is even normaal als niet-commerciële propriëtaire software, dit laatste wordt trouwens ook vaak 'freeware' genoemd.

Synoniemen

Vanaf 1992 wordt de term 'Libre Software' in sommige delen van Europa gepromoot als synoniem voor Vrije Software om de verwarring tengevolge van de Engelse taal te vermijden. De term "Open Source" werd in 1998 door het Open Source Initiative (OSI) voorgesteld als promotieterm. De OSI-definitie voor "Open Source" omvat dezelfde familie van licenties als diegene omschreven door de Vrije Softwaredefinitie uit 1989 (die we hierboven beschreven).

Als je het zuiver vanuit licentie bekijkt, zijn "Libre Software" en "Open Source" synoniemen voor Vrije Software. Combinaties van deze termen zoals "FOSS" en "FLOSS", benadrukken op een redundante wijze het karakter van de software.

Dubbelzinnig

De term "Open Source" werd voor hij in 1998 gedefinieerd werd al op verschillende manieren gebruikt. Ook vandaag wordt hij nog vaak gebruikt voor zaken die elkaar vaak uitsluiten en helemaal niet overeenstemmen met de Open Sourcedefinitie van het OSI. De term "Open Source" kan dus naar Vrije Software verwijzen, maar het verwijst ook vaak naar software die helemaal niet aan de hierboven beschreven criteria voldoet. De term wordt ook vaak gebruikt om te verwijzen naar een specifiek ontwikkelmodel voor software. Wat uiteindelijk ook geen rechtstreeks verband heeft met Vrije Software aangezien sommige delen van Vrije Software ontwikkeld worden in gesloten ontwikkelmodellen en men voor het ontwikkelen van propriëtaire software steeds meer experimenteert met open ontwikkelmodellen. Dit maakt de term "Open Source" heel dubbelzinnig en moeilijk bruikbaar voor domeinen die voor hun goede werking afhankelijk zijn van duidelijke, goed omschreven begrippen zoals wetenschappen, justitie en politiek.

Overwegingen voor het openbaar beleid

In tegenstelling met propriëtaire software, zal het bij Vrije Software nooit mogelijk zijn dat één bedrijf de volledige controle heeft over een programma. Als een overheid kiest voor een Vrije Softwareoplossing beschermen ze hun onafhankelijkheid tegen mogelijke belangen van binnen- of buitenlandse bedrijven. Het zorgt ervoor dat ze hun politiek mandaat vrij en onafhankelijk kunnen invullen, wat een soeverein recht moet zijn voor elke overheid. De voorkeur geven aan, of het verplicht maken van Vrije Software verstevigt dit recht en werkt altijd niet-discriminerend. Het garandeert een technologische en politieke neutraliteit aangezien Vrije Software nooit de eigendom is van een producent of een organisatie. Elke verkoper kan ook Vrije Software aanbieden van een derde. Als producenten zaken willen doen met overheden, dan moeten ze de onafhankelijkheid van die overheid respecteren door haar eigen software onder een Vrije Softwarelicentie aan te bieden.

Over de FSFE

De Free Software Foundation Europe (FSFE) is een Europese NGO die zich toelegt op alle aspecten van Vrije Software. Ze zijn een kenniscentrum voor de industrie, de politiek en de samenleving in het algemeen. Ze nemen deel aan verschillende evenementen, bieden fiduciaire diensten voor Vrije Softwareauteurs en werken mee aan projecten voor onderzoek en ontwikkeling op Europees en nationaal niveau. U vindt meer informatie op onze website. U kan ook contact opnemen met Georg C.F. Greve, de auteur van dit document, via het e-mailadres greve@fsfe.org. Commentaar en vragen zijn altijd welkom.