Over "Intellectuele Eigendom" en inheemse volkeren

-- Georg C.F. Greve -- Nederlandse vertaling door Rolf Camps

Dankzij mijn werk voor de World Summit on the Information Society (WSIS)heb ik contact kunnen maken met mensen die ik anders nooit ontmoet zou hebben. Deze ontmoetingen hebben mij al meermaals op verrasende wijze geïnspireerd.

Deze tekst is een rechtstreeks gevolg van mijn pogingen om een beter inzicht te krijgen in de problemen van inheemse volkeren. Welk zijn hun basisbehoeften? Waar maken zij zich zorgen over? Ik had me hierin al wat verdiept voor ik aan WSIS meewerkte door vergaderingen en contacten met verschillende mensen. Eén daarvan was een advocaat uit Sri Lanka die zich inzet om de lokale medische en botanische kennis te bewaren.

Alhoewel ik helemaal niet wil beweren de volledige draagwijdte van de lokale situaties te begrijpen, lijkt het toch vrij duidelijk dat inheemse volkeren wereldwijd te lijden hebben van ongebreidelde monopolisering van hun kennis. Het zijn vooral Farmaceutische bedrijven die beperkende intellectuele monopolies verkrijgen, vooral in de vorm van patenten.

Het is een tweeledige strategie. Eerst maakt men misbruik van de grote verschillen in macht en van rechtzaken tegen mensen die het zelf vaak niet kunnen veroorloven om een advocaat onder de arm te nemen. De zo verkregen rechten worden dan gebruikt om bestaande, traditionele gebruiken uit te roeien en te vervangen door hun eigen gepatenteerde oplossingen. Men verhindert heel efficiënt het voortbestaan van veel voorkomende gebruiken die al generaties lang bestonden.

Aangezien dit probleem gecreëerd wordt door ongebreidelde monopolisering, verraste het mij dat inheemse volkeren blijkbaar zelf voorstander zijn van nog sterkere monopolisering in de vorm van "intellectuele eigendomsrechten", ook voor hun cultuur en culturele erfenis.

Zelf volgde ik de discussies over de problemen rond patenten die in Europa werden toegestaan voor genen. Mensen werden er, vaak buiten hun eigen weten om, rechten ontzegt op hun meest persoonlijke ik door wetenschappers die patenten verkregen op genen die ze vonden door hen te onderzoeken. Zo'n toename van monopolisering heeft nooit gezorgd voor meer vrijheid.

Uit solidariteit met de inheemse volkeren van deze planeet, zou ik willen begrijpen hoe jullie er toe gekomen zijn om deze uitbreiding van monopolisatie te vragen. Daarom is dit document er gekomen.

Ik zou graag uitleggen wat volgens mij het meest waarschijnlijke gevolg zou zijn van zo'n toegenomen monopolisering. Wat zou er veranderen voor deze volkeren als de eis voor een uitbreiding van beperkende intellectuele monopolies wordt ingewilligd.

Beeld u een perfecte wereld in, de buitenlandse monopolisatie stopt. Inheemse volkeren krijgen alle rechten op, en de volledige controle over, hun culturele, intellectuele en de zogenoemde natuurlijke rijkdommen.

Het zal hun situatie niet fundamenteel veranderen. Problemen met voedselvoorziening, toegang tot drinkbaar water, gezondheidzorg, onderwijs, economische toestand, politieke stabiliteit en onafhankelijkheid blijven bestaan. En wat nog belangrijker is, het zou ook geen toegang bieden tot de kennis vergaard in het Noorden die bij deze problemen van nut kunnen zijn.

De prijs die men moet betalen voor deze verandering is het aanvaarden van de ideologie dat kennis en cultuur het bezit kunnen zijn van personen en dat het moreel juist is dat diegenen die kennis hebben opgebouwd er alle rechten op hebben en er volledige controle op kunnen uitvoeren.

Als men dit principe aanvaardt als benchmark, gaan volgens het principe van gelijkheid bij mensenrechten, inheemse volkeren ermee akkoord dat het moreel juist is van het Noorden om geen toegang te verlenen tot de kennis die zij over de eeuwen hebben opgebouwd. Kennis die voor een groot deel verantwoordelijk is voor de enorme digitale kloof en de grote ongelijkheid van macht in deze wereld.

"Intellectuele eigendomsrechten" zijn zuivere handelsgoederen. Door de cultuur en de culturele erfenis van inheemse volkeren in zo'n systeem te verankeren, worden het ook ordinaire handelsgoederen. Ze bestaan vooral om te worden verhandeld en worden in de eerste plaats gerespecteerd voor de economische waarde die ze vertegenwoordigen. Het is een ideologie die steunt op de hedendaagse gewoonte om culturele en traditionele kennis te bekijken als iets dat economisch maximaal moet renderen.

Door de morele verplichtingen van het Noorden om hun rijkdom en kennis te delen ongedaan te maken, zal hun traditionele kennis het enige handelsgoed worden voor de inheemse volkeren. Het wordt hun enige troef bij onderhandelingen over de toekomst van hun volk.

Door de bestaande globale ongelijkheid zullen de prijs en de contractuele verplichtingen voor het grootste deel bepaald worden door de Noordelijke mediabedrijven. De overeenkomst weigeren betekent dat je de middelen hebt om helemaal geen overeenkomst aan te gaan. Maar in de meeste gevallen zal het ondertekenen van de overeenkomst de enige manier zijn om toegang te krijgen tot voedsel, water, gezondheidszorg, opleiding en de algemene kennis uit het publiek domein.

Dus in het meest extreme geval zullen de cultuur en de culturele erfenis van inheemse volkeren eindigen als "bezit" van Noordelijke mediabedrijven. En afhankelijk van de afgesloten contracten zullen toekomstige generaties van inheemse volkeren niet langer gemachtigd zijn om hun eigen culturele erfenis te "gebruiken".

Het maakt niet uit wie het monopolie in handen krijgt, het is het monopolie zelf dat bedreigend is voor de sociale banden tussen jullie en de rest van de mensheid. Rituelen worden levend gehouden door ze te beoefenen en door overlevering. Talen blijven bestaan door ze te gebruiken met zoveel mogelijk mensen.

In een systeem van "intellectuele eigendom" wordt delen, en zelfs communiceren, erg gevaarlijk. Telkens een auteur of artiest contact heeft met iemand, moet die heel voorzichtig zijn, en bij de kleinste mogelijkheid van een contractbreuk onmiddellijk het contact verbreken; anders wordt de kans groot dat ze de wet op de auteursrechten overtreden wat tot dure rechtszaken kan leiden als iemand "geïnspireerd" geraakt is door het gesprek.

De rechtszaak kan ingeleid worden door de inheemse volkeren of door Noordelijke mediabedrijven die eventueel dat specifiek stuk van de culturele erfenis hebben opgekocht en het nu dus "bezitten".

In beide gevallen zal het monopoliserend systeem de solidariteit, het delen en de communicatie tussen de hele mensheid vernietigen. Voor inheemse volkeren betekent dit dat hun taal, rituelen en culturele erfenis samen zullen uitsterven met de laatste generatie die ermee opgroeide.

In een perfecte wereld met een perfect werkend systeem, is de prijs die men moet betalen voor het uitbreiden van monopolies niets minder dan het einde van de culturele identiteit van de inheemse volkeren.

Aangezien de wereld waarin wij leven niet perfect is, zal het er in realiteit niet zo extreem aan toe gaan, maar uiteindelijk zal de prijs toch betaald moeten worden.

Uit ervaring kunnen we veronderstellen dat de Noordelijke bedrijven meer dan voldoende dure advocaten zullen inhuren die zullen aantonen dat die bepaalde plant, dat ene ritueel of een bepaald stuk muziek helemaal niet zo exclusief zijn voor dat inheemse volk waar ze tegen procederen, en dat het dus onduidelijk is aan wie het juist toebehoort.

Moest dat inheems volk hun claim staande houden dan zullen ze jarenlang heel erg dure procedures voor de rechtbank moeten voeren tegen de beste advocaten die men kan vinden. De bedrijven waartegen ze procederen kunnen het zich vaak ook veroorloven te wachten tot hun problemen op "biologische wijze" opgelost raken, een cynisch eufemisme om te verwijzen naar de dood van de personen die hen aanklaagden.

Met of zonder rechtszaken zullen ze beginnen onderhandelen met alle inheemse volkeren die hun claims op een bepaalde "eigendom" kunnen argumenteren en de rechten overkopen van diegenen met het goedkoopste aanbod, de anderen zullen blijven zitten zonder iets van waarde om te onderhandelen.

Als je weet dat je al je troeven zal verspelen als je het contract niet zelf binnenrijft, dan zal je veel vlugger bereid zijn een aanbod aan te nemen.

Andere inheemse volkeren kunnen met een goed aanbod voor voedsel en opleiding voor hun kinderen ook makkelijk verleidt worden om zo'n bedrijf te ondersteunen voor de rechtbank. Het lijkt dus vrij logisch dat deze situatie de solidariteit tussen inheemse volkeren onder zware druk zal plaatsen. Het zou zelfs kunnen leiden tot onherstelbare schade.

Eens deze van nature morele en culturele zaken zijn omgevormd in een handelsgoed met bijhorende rechtszaken zullen ook de tekortkomingen van het juridisch systeem snel duidelijk worden -- waaronder vragen over neutraliteit en het voordeel van diegene met de beste advocaten.

Enkele inheemse volkeren kunnen misschien iets winnen in de "loterij van intellectuele eigendomsrechten" door het vinden van een waardevolle plant of iets met gelijkaardige economische waarde. Maar deze loterij zal slechts enkele winnaars kennen en veel verliezers. En zelfs winnen is in deze situatie nog altijd slechter dan de neutrale situatie, aangezien de waarde die je kan aanbieden steeds in het niets zal verzinken bij de verzamelde portfolio's van de Noordelijke bedrijven.

Als je kijkt naar de prijs die betaald moet worden om mee te draaien in het systeem, lijkt het sterk op Russische roulette met op één na alle kamers van het pistool geladen. Je kan maar beter hopen op die kamer uit te komen.

Het systeem en de ideologie van "intellectuele eigendom" is uitsluitend nog bestemd om in te gaan op de behoeften van grote Noordelijke mediabedrijven. Noordelijke samenlevingen en in het bijzonder hun artiesten en auteurs hebben zelf vaak gigantisch grote problemen met het systeem.

Het is juist door dit systeem dat de digitale kloof en de onderlinge machtsverschillen zo groot geworden zijn.

Als u al het bovenstaande leest, is minder monopolisering de enige manier voor inheemse volkeren om op langere termijn te overleven. Er moet een halt toegeroepen worden aan de monopolisering van hun culturele en intellectuele schatten

Perspectieven

Om dit probleem aan te pakken moeten we het systeem tegelijkertijd vanbinnenuit en vanbuitenuit aanpakken. Op zoek gaan naar medestanders uit het noorden die goed beslagen zijn in deze materie om aan uw eigen mensen de werking van het systeem te leren. Zo hebben jullie zelf mensen die het systeem van binnenuit in vraag kunnen stellen. Ze kunnen jullie helpen met het uitzetten van een verdedigingstrategie tegen directe aanvallen zolang het bestaande systeem blijft bestaan.

Ondertussen moet u vermijden dat u het bestaande systeem enige legitimiteit geeft en weerstaan aan de bekering tot het dogma dat "intellectuele eigendom" vandaag geworden is.

Een deel van deze tactiek bestaat uit het vermijden van de gevaarlijke, ideologisch geladen term "intellectuele eigendom" en te kiezen voor termen zoals "beperkte intellectuele monopolies" of -- zeker als u praat over de praktische gevolgen -- de zaken gewoon bij hun naam noemen zoals auteursrecht en patenten.

In plaats van te vragen voor "eigendom en controle over" kan men beter gaan voor "een prioritair recht op de volledige voordelen van" uw "culturele, intellectuele en de zogenoemde natuurlijke rijkdommen".

Zo legt u de nadruk op het probleem en de noodzaak van een oplossing zonder uzelf te onderwerpen aan de ideologie van het machtssysteem, de "intellectuele eigendom".

Ik hoop dat dit document een substantiële bijdrage kan leveren aan het essentiële debat dat gevoerd werd rond de World Summit. En ik hoop dat we een concreet plan zullen kunnen uitwerken om deze problematiek voor altijd te beëindigen.