Λογισμικό Κυριαρχικών Δικαιωμάτων

Ανοιχτά Πρότυπα, Ελεύθερο Λογισμικό και το Διαδίκτυο


Georg C.F. Greve
Free Software Foundation Europe (FSFE), President
για τις ουσιαστικές παρεμβάσεις στο πρώτο IGF
[PDF Version, 91k]

Εισαγωγή

Τα ζητήματα του Λογισμικού είναι ζητήματα ισχύος και διαμορφώνουν σε θεμελιακή βάση τις κοινωνίες στις οποίες ζούμε. Ακόμα και για όσους δεν είχαν παρακολουθήσει τα ζητήματα ψηφιακής πολιτικής στο παρελθόν, αυτή η παρατήρηση αναδύθηκε ως προφανής στην Παγκόσμια Σύνοδο Κορυφής των Ηνωμένων Εθνών για την Κοινωνία της Πληροφορίας (WSIS). Δύο θεμελιακά ερωτήματα χαρακτηρίζουν αυτό το πεδίο μάχης: Ποιος ελέγχει τα δεδομένα σας; Ποιος ελέγχει τον ηλεκτρονικό υπολογιστή σας;

Η πρώτη ερώτηση γενικά περιστρέφεται γύρω από τα Ανοιχτά Πρότυπα, και συγκεκριμένα πώς πρέπει να οριστούν και να υποστηριχθούν. Όλοι οι παίκτες σε αυτό το πεδίο μιλούν ανοιχτά υπέρ των Ανοιχτών Προτύπων, αλλά μερικοί επιθυμούν ο όρος αυτός να γίνεται αντιληπτός με τρόπους που θα τους επιτρέψει να συνεχίσουν να ελέγχουν τα δεδομένα σας και να διατηρούν τη δύναμη να αφήνουν τους ανταγωνιστές εκτός κατά βούληση.

Η δεύτερη ερώτηση ήταν μια από τις διαμάχες-κλειδιά κατά τη διάρκεια της WSIS, ήταν εξαιρετικά επίμαχη στην WGIG, και παραμένει επίμαχη στο Forum Διακυβέρνησης Διαδικτύου (Internet Governance Forum, IGF). Αυτό είναι ένα ερώτημα για τα υποδείγματα λογισμικού, για το ιδιοκτησιακό εναντίον του Ελεύθερου Λογισμικού, και είχε παραδόξως πολωθεί μεταξύ κερδοσκοπικού και μη-κερδοσκοπικού στο γενικότερο πλαίσιο της WSIS.

Αυτό μπορεί να αποδοθεί στην ιδιαίτερη κατάσταση κατά την οποία κυρίως οι μεγαλύτερες πολυεθνικές ιδιοκτησιακού λογισμικού παρακολούθησαν την WSIS επισταμένα, ενώ οι μεγάλοι πολυεθνικοί διανομείς Ελεύθερου Λογισμικού γενικά δεν συμμετείχαν και άρα δεν εκπροσωπήθηκαν στο CCBI [1].

Ανοιχτά Πρότυπα

Έχοντας ανακηρυχθεί ως μία κοινότοπη διατύπωση στη βιομηχανία πληροφορικής ήδη από πολλά χρόνια, τα Ανοιχτά Πρότυπα μόνο πρόσφατα βρήκαν το δρόμο τους στην κεντρική σκηνή της δημόσιας πολιτικής. Ένας από τους χώρους όπου αυτό συνέβη ήταν κατά τη διάρκεια της WSIS, και θα είναι μεγάλης σημασίας για το Forum Διακυβέρνησης Διαδικτύου (IGF). Αλλά γιατί τα Ανοιχτά Πρότυπα είναι τόσο σημαντικά;

Το ιστορικό των τύπων αρχειοθέτησης (formats)

Όλοι οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές αποθηκεύουν και μεταδίδουν την πληροφορία σε κωδικοποιημένη μορφή. Η κωδικοποίηση συνήθως γίνεται με πολύ απλές αναπαραστάσεις όπου αριθμητικές τιμές έχουν, για παράδειγμα, τη σημασία ενός συγκεκριμένου χαρακτήρα. Και ενώ η πολυπλοκότητά τους αυξάνεται σταθερά με την ισχύ και την πολυπλοκότητα των ηλεκτρονικών υπολογιστών, ορισμένοι βασικοί κανόνες ισχύουν πάντα.

Ο πρώτος σημαντικός κανόνας είναι ότι οποιαδήποτε επιλογή κωδικοποίησης είναι μια αυθαίρετη και όχι μια εμπνευσμένη επιλογή. Ο αριθμός 33 μπορεί να αναπαριστά το γράμμα 'α' ή το 'ω' με βάση τη σύμβαση του προτύπου. Δεν υπάρχει σωστός τρόπος για να γίνει αυτό, μόνο πιθανοί τρόποι.

Ο δεύτερος σημαντικός κανόνας είναι ότι αφού τα δεδομένα έχουν κωδικοποιηθεί σε συγκεκριμένο τύπο αρχείου, μπορούν να διαβαστούν μόνο από το λογισμικό που υλοποιεί αυτόν τον τύπο και τον υλοποιεί με ακρίβεια. Ακόμη και ανεπαίσθητες αποκλίσεις από τις συμβάσεις του τύπου άνετα θα προκαλέσουν τεράστια παραφθορά. Μια κοινή και κατά το πλείστο ανώδυνη μορφή της είναι η απωλεσθείσα ή αποσπασματική μορφοποίηση σε λογισμικό επεξεργασίας κειμένου. Στη χειρότερη περίπτωση τα δεδομένα θα είναι μη ανακτήσιμα.

Τύποι αρχείων και η αποτυχία της αγοράς

Από μια άποψη, μια τέτοια κατάσταση αναδείχνει την αποτυχία της αγοράς: Πελάτες οι οποίοι αποθήκευσαν τα δεδομένα τους σε έναν τύπο γρήγορα βρέθηκαν ανήμποροι να επιλέξουν άλλο προμηθευτή που θα μπορούσε να υλοποιήσει επακριβώς τον ίδιο τύπο ή που θα τον υλοποιούσε αρκετά καλά. Αν ο μόνος τρόπος μετάβασης είναι να χαθούν δεδομένα του παρελθόντος, αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ένα πολύ αποτελεσματικό κλείδωμα σε προμηθευτή, το οποίο καθιστά αδύνατη την επιλογή λογισμικού με όρους ποιότητας.

Επιπλέον, ισχυρά δικτυακά φαινόμενα κυριαρχούν στον σημερινό κόσμο των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Αν μια εταιρία έκανε στο παρελθόν υψηλή επένδυση σε υποδομή υπολογιστών γραφείου και αυτή η υποδομή χρησιμοποιεί συγκεκριμένα πρωτόκολλα επικοινωνίας, βρίσκεται να αντιμετωπίζει δύο εναλλακτικές λύσεις: να αποκτήσει μόνο το λογισμικό εκείνο το οποίο υλοποιεί τα πρωτόκολλα αυτά επακριβώς ή να διαγράψει την επένδυση και να αντικαταστήσει όλη την υποδομή, προφανώς με πρόσθετη υψηλή επένδυση.

Ένας νέος προμηθευτής ο οποίος επιθυμεί να μπει σε αυτή την αγορά αντιμετωπίζει μια κατάσταση παρόμοια με κάποιον που βρίσκεται σε ένα δωμάτιο με ανθρώπους να μιλάνε μια ξένη γλώσσα χωρίς διαθέσιμο λεξικό ή συντακτικό. Οι φυσικές γλώσσες είναι συλλογές αυθαίρετων αποφάσεων όπως ακριβώς οι τύποι αρχείων των υπολογιστών και τα πρωτόκολλα. Δεν υπάρχει καμία εγγενής φυσική αιτία για να ονομάζεται το τραπέζι τραπέζι, ή η καρέκλα καρέκλα. Για κάποιον που δεν μιλάει αυτή τη γλώσσα και χωρίς λεξικό ή τουλάχιστο κάποιον πρόθυμο να του εξηγήσει τη γλώσσα, η επικοινωνία γίνεται πολύ δύσκολη.

Στην πληροφορική, μερικοί είναι ικανοί να μαντέψουν την πληροφορία σχετικά με τέτοια πρωτόκολλα και τύπους αρχείων απλώς παρατηρώντας άλλους να χρησιμοποιούν τη γλώσσα. Αυτό ονομάζεται ανάλυση πρωτοκόλλων και έχει βοηθήσει να μετριαστούν κάπως οι παραπάνω μεθοδεύσεις [2]. Είναι επίσης ο λόγος για τον οποίο ορισμένοι προμηθευτές με δεσπόζουσα θέση αρχίζουν να κρυπτογραφούν τα πρωτόκολλά τους, εμποδίζοντας την ανάλυση πρωτοκόλλων στο μέλλον.

Οι συνέπειες στη Δημόσια Πολιτική

Όλη αυτή η κατάσταση προφανώς προκαλεί σοβαρή ανησυχία στη δημόσια πολιτική για διάφορους λόγους και έχει συζητηθεί σε αρκετά fora, π.χ. στο κοινοβούλιο της Δανίας με την επίσημη πρότασή του B 103 [3] με την οποία τα ακόλουθα επιχειρήματα αναλύθηκαν διεξοδικά.

Υγιής πολιτική προμηθειών

Προφανώς δεν είναι βιώσιμο να γίνονται επενδύσεις που θα υπόκεινται στις συνέπειες που εξηγήθηκαν παραπάνω. Πρακτικά δεν υπάρχει αγορά με τον μοναδικό προμηθευτή να είναι σε θέση να ακυρώσει όλη την επένδυση. Καθώς κάτι τέτοιο δεν είναι σύμφωνο με τις αρχές των αποτελεσματικών και βιώσιμων προμηθειών από τον δημόσιο τομέα, τέτοιες καταστάσεις πρέπει να αποφεύγονται.

Η προστασία της δημοκρατίας από δικτυακά φαινόμενα

Τα ίδια δικτυακά φαινόμενα που περιγράφηκαν παραπάνω, εμφανίζονται όταν το λογισμικό χρειάζεται να επικοινωνήσει με τους πολίτες. Μόνο πολίτες που επιλέγουν τον μοναδικό προμηθευτή που υλοποιεί το συγκεκριμένο ιδιοκτησιακό πρωτόκολλο θα μπορούσαν να επικοινωνήσουν με τις δημόσιες υπηρεσίες, παραβιάζοντας τη βασική αρχή των πολιτών να μπορούν ελεύθερα να επικοινωνούν με τη δημόσια διοίκηση. Χρησιμοποιώντας ιδιοκτησιακά πρωτόκολλα και τύπους αρχείων θα τους εξανάγκαζε στον ίδιο φαύλο κύκλο της επαναχρηματοδότησης μιας επένδυσης όπως εξηγήθηκε παραπάνω.

Η εξασφάλιση του ανοιχτού ανταγωνισμού

Μια τέτοια κατάσταση είναι προφανώς σε αντίθεση με τις αρχές του ανοιχτού ανταγωνισμού και των αγορών και γρήγορα θα δημιουργήσει προβλήματα συγκέντρωσης της αγοράς και κατάπνιξης της καινοτομίας. Καθώς αυτό είναι υποτίθεται αντίθετο με τους στόχους κάθε κυβέρνησης, οι κρατικές προμήθειες θα πρέπει να στηρίζουν τις ανοιχτές και ανταγωνιστικές αγορές.

Συγχώνευση των συνεπειών, εξασφάλιση της προσβασιμότητας

Στο πλαίσιο της αποδοτικότερης διακυβέρνησης, πολλές δημοτικές αρχές και διαφορετικά τμήματα της διοίκησης αρχίζουν να συγκεντρώνουν πόρους. Αν αυτό επιχειρείται με ιδιοκτησιακούς τύπους αρχείων, συνήθως συνεπάγεται ότι εκτός εάν όλα τα μέρη ήδη χρησιμοποιούν το ίδιο λογισμικό, σημαντικές επενδύσεις μιας ή πολλών διαχειριστικών αρχών θα έχουν σπαταληθεί.

Επίσης όλη αυτή η προσπάθεια θα πρέπει να λάβει υπόψη τα δικαιώματα των ανθρώπων με ειδικές ανάγκες, οι οποίοι μπορεί να έχουν ιδιαίτερες απαιτήσεις στο λογισμικό, τις οποίες η υλοποίηση κάποιου ιδιοκτησιακού τύπου αρχείου ίσως να μην ικανοποιεί. Σε αυτή την περίπτωση δεν θα υπάρχει πιθανότητα για ανθρώπους με ειδικές ανάγκες να επικοινωνήσουν με τις κυβερνητικές υπηρεσίες.

Εμπορικο-πολιτικές προοπτικές

Σε τελική ανάλυση υπάρχουν μεγάλα πολιτικά ζητήματα με την αποθήκευση των δεδομένων σε ιδιοκτησιακούς τύπους αρχείων. Και αν αυτά τα δεδομένα γίνουν απροσπέλαστα στο μέλλον εξαιτίας προβλημάτων με κάποιον συγκεκριμένο προμηθευτή; Μπορεί στ' αλήθεια μια κυβέρνηση να βασιστεί τυφλά και χωρίς εναλλακτικές λύσεις στην καλή θέληση της οποιασδήποτε μοναδικής εμπορικής οντότητας;

Μακροπρόθεσμες εμπορικές πτυχές

Επίσης, με όλα τα παραπάνω, οι αυξανόμενες επιλογές και η ελευθερία επιλογών σε μια ανοιχτή αγορά θα επιφέρει μακροπρόθεσμα εμπορικά οφέλη.

Τι είναι ένα Ανοιχτό Πρότυπο;

Υπάρχουν διάφοροι ορισμοί για το τι πρέπει και τι δεν πρέπει να θεωρείται Ανοιχτό Πρότυπο. Η προαναφερθείσα δανική πρόταση το περιγράφει ως:

Αυτός ο ορισμός είναι σχετικά παρόμοιος με τον ορισμό του Ανοιχτού Προτύπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Διαλειτουργικότητας [4].

Και οι δύο ορισμοί έχουν γίνει αντικείμενο κριτικής από προμηθευτές οι οποίοι έχουν εμπορικά οφέλη από τους κύκλους εξαρτήσεων που περιγράφηκαν παραπάνω, καθώς επίσης από οργανισμούς εκπροσώπους συμφερόντων. Η συνήθης επιχειρηματολογία για αυτή την κριτική είναι γενικά προσανατολισμένη στην υπεράσπιση των πατεντών οι οποίες είχαν απονεμηθεί στα συγκεκριμένα πρωτόκολλα ή τύπους αρχείων, και για τα οποία ο κύριος της πατέντας θα μπορούσε να επιλέξει να παράγει εισόδημα από τις άδειες χρήσης. Ο ευφημισμός της ημέρας για αυτή την επιχειρηματολογία συνήθως είναι η ''Reasonable and Non-Discriminatory'' (RAND) αδειοδότηση.

Αυτό δεν είναι παρά ένας ευφημισμός διότι οι πατέντες από τη φύση τους είναι δικαιώματα περιορισμένου μονοπωλίου που παραχωρούνται νόμιμα σε μια οντότητα. Αυτή η οντότητα πάντα θα έχει το πάνω χέρι σε οποιαδήποτε αντιδικία, και υπάρχουν πραγματικά πολλές ιστορίες για τύπους αρχείων και πρωτόκολλα τα οποία θεωρητικά είναι γνωστά, αλλά παραμένουν ιδιοκτησιακά εξαιτίας προβλημάτων με τις πατέντες.

Όλοι οι άλλοι προμηθευτές που δεν έχουν την κυριότητα σε μια πατέντα τοποθετούνται σε μια εξίσου κακή θέση και αυτό μπορεί να φαίνεται μη μεροληπτικό, αλλά δεν αλλάζει ουσιαστικά την ισορροπία ισχύος.

Όλοι οι τύποι αρχείων και τα πρωτόκολλα από τη φύση τους είναι ουσιαστικά αυθαίρετα, αλλά πρέπει να ακολουθούνται επακριβώς για την αποθήκευση δεδομένων που πρόκειται να ανακτηθούν.

Η πρακτική εφαρμογή των Ανοιχτών Προτύπων

Στη θεωρία, οι ορισμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή του κοινοβουλίου της Δανίας θα ήταν επαρκείς για τον ορισμό του Ανοιχτού Προτύπου. Στην πράξη τα πράγματα έχουν αποδειχθεί πιο περίπλοκα επειδή η κατάσταση με τους ιδιοκτησιακούς τύπους αρχείων που περιγράφηκε παραπάνω είναι τρομακτικά επικερδής για τον προμηθευτή που ελέγχει ένα τέτοιο λογισμικό.

Έτσι σε τελική ανάλυση, ένας προμηθευτής ιδιοκτησιακού λογισμικού με ένα καλό ποσοστό διείσδυσης στην αγορά έχει το οικονομικό κίνητρο να παραβιάζει το Ανοιχτό Πρότυπο και στην πράξη να το μετατρέπει σε ιδιοκτησιακό. Αυτό πραγματικά έχει συμβεί κατ' επανάληψη στη ιστορία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση με τη διερευνητική διαδικασία εναντίον της Microsoft περί παραβίασης της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας προσφέρει τεκμήριο του τρόπου με τον οποίο η παρέκκλιση από ένα Ανοιχτό Πρότυπο (CIFS, the ''Common Internet File System'') επίτρεψε στη Microsoft να εκμεταλλευτεί τη μονοπωλιακή θέση της στους υπολογιστές γραφείου για να επιτύχει ολοκληρωτική κυριαρχία στην αγορά εξυπηρετητών ομάδων εργασίας. Αυτός ο τρόπος έχει αποδειχθεί τόσο επικερδής ώστε η Microsoft εμφανίζεται περισσότερο διατεθειμένη να πληρώσει δισεκατομμύρια σε πρόστιμα παρά να σταματήσει αυτή την πρακτική [5].

Το ίδιο αποτέλεσμα επίσης επιτυγχάνεται με την ανεπαίσθητη αλλαγή στην υλοποίηση των προδιαγραφών με τρόπους οι οποίοι είναι δύσκολο να επισημανθούν ή μπορούν να γίνουν αντικείμενο διαξιφισμών μέσα στα όρια της ανθρώπινης ερμηνείας, αλλά που θα εξασφαλίζουν ότι οι υλοποιήσεις άλλων προμηθευτών δεν θα ενσωματώνονται άψογα πλέον. Το οικονομικό κίνητρο είναι τεράστιο για παίκτες ιδιοκτησιακού λογισμικού που είναι πάνω από μια ορισμένη τάξη μεγέθους.

Πώς συντηρείται ένα Ανοιχτό Πρότυπο

Ο μόνος τρόπος για να εμποδιστεί ένα τέτοιο φαινόμενο φαίνεται να προσθέτει ακόμη ένα κριτήριο στον παραπάνω ορισμό: ''Το πρότυπο πρέπει να έχει τουλάχιστον μία υλοποίηση Ελεύθερου Λογισμικού και όλες οι υλοποιήσεις που επιδιώκουν τη συμμόρφωση με το Ανοιχτό Πρότυπο πρέπει να δοκιμάζονται τακτικά έναντι υλοποιήσεων Ελεύθερου Λογισμικού, οι οποίες έχουν το ρόλο της κοινής βάσης αναφοράς''.

Επειδή το Ελεύθερο Λογισμικό [6], ανάμεσα στα άλλα, ορίζεται από την ελευθερία μελέτης της υλοποίησής του, αυτό επιτρέπει σε όλους τους παίκτες στην αγορά να μελετήσουν την κοινή βάση αναφοράς όχι μόνο στο κείμενο των προδιαγραφών, αλλά επίσης και στον κώδικα, και τακτικές δοκιμές απέναντι σε αυτή τη βάση μπορούν να βοηθήσουν στην κάμψη των αποκλίσεων από το Ανοιχτό Πρότυπο.

Το Ελεύθερο Λογισμικό παρέχει επίσης ελευθερία χρήσης, τροποποίησης και διανομής, συνεπώς οι περισσότεροι προμηθευτές μπορούν επίσης απλώς να συμπεριλάβουν αυτή την υλοποίηση στο λογισμικό τους, χαμηλώνοντας ακόμη περισσότερο τα φράγματα στη διαλειτουργικότητα.

Έτσι ενώ στη θεωρία δεν υπάρχει σύνδεση μεταξύ των Ανοιχτών Προτύπων και του Ελεύθερου Λογισμικού, στην πράξη το Ελεύθερο Λογισμικό γίνεται ένα απαραίτητο συστατικό στη διατήρηση των Ανοιχτών Προτύπων εναντίον του οικονομικού κινήτρου της ιδιοποίησης ή της παρέκκλισης από τα Ανοιχτά Πρότυπα.

Ανοιχτά Πρότυπα και οι WSIS/IGF

Ένα καλό παράδειγμα για αυτό είναι το Διαδίκτυο. Πριν το Διαδίκτυο γίνει αυτό που είναι σήμερα υπήρχαν αρκετές διαφορετικές απόπειρες για να καθιερωθεί κάτι παρόμοιο. Γιατί το Διαδίκτυο πέτυχε; Επειδή οι υλοποιήσεις των βασικών διαδικτυακών πρωτοκόλλων όπως το TCP/IP ήταν Ελεύθερο Λογισμικό και συνεπώς ισότιμα διαθέσιμο σε όλους.

Ο Παγκόσμιος Ιστός επανέλαβε αυτή την επιτυχία όταν ο Tim Berners-Lee παρέβλεψε όλες τις πατέντες στα πρωτόκολλα και τους τύπους αρχείων ώστε αυτά να υλοποιηθούν σε Ελεύθερο Λογισμικό. Περισσότερες από το 60% των τόπων του ιστού τρέχουν σε Apache, έναν από τους πολλούς εξυπηρετητές ιστού υλοποιημένους με Ελεύθερο Λογισμικό.

Δυστυχώς, η γλώσσα σχετικά με τα Ανοιχτά Πρότυπα που υιοθετήθηκε στην WSIS και ακολούθως μεταφέρθηκε στο IGF δεν θα ήταν επαρκής για να κατασκευαστεί κάτι σαν το Διαδίκτυο. Οι τύποι αρχείων και τα πρωτόκολλα που ακολουθούν αυτό τον ορισμό θα υπόκεινται σε όλα τα φαινόμενα που περιγράφηκαν παραπάνω.

Άρα είναι σημαντικό το ότι το Forum Διακυβέρνησης Διαδικτύου (IGF) τώρα ξεφεύγει από αυτή την ανεπαρκή γλώσσα και επιτυγχάνει πραγματική διεθνή συναίνεση που θα προστατέψει το διαδίκτυο από τη ''φρίκη της ιδιωτικοποίησης'' για όλα τα πρωτόκολλα και τους τύπους αρχείων. Τα Ανοιχτά Πρότυπα είναι ένα ουσιαστικό δομικό υλικό του Διαδικτύου -- πρέπει να διατηρούνται για να μην πέσει το διαδίκτυο θύμα του συνδρόμου του πύργου της Βαβέλ.

Το Ελεύθερο Λογισμικό

Η πρακτική σύνδεση μεταξύ Ελεύθερου Λογισμικού και Ανοιχτών Προτύπων έχει ήδη αναλυθεί, αλλά υπάρχουν και άλλα αυθεντικά ζητήματα του Ελεύθερου Λογισμικού χωρίς άμεση σύνδεση με τα Ανοιχτά Πρότυπα. Αυτά είναι ζητήματα υποδείγματος λογισμικού και σε τελική ανάλυση ελέγχου πάνω στους υπολογιστές των χρηστών.

Το Ελεύθερο Λογισμικό είναι λογισμικό που δίνει σε όλους τους χρήστες και προγραμματιστές τις τέσσερις ακόλουθες ελευθερίες:

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οποιαδήποτε από αυτές τις δραστηριότητες μπορεί να είναι εμπορική, και στην πραγματικότητα υπάρχουν μεγάλες διεθνείς εταιρίες για τις οποίες το Ελεύθερο Λογισμικό είναι μια πολύ προσοδοφόρα επιχείρηση, μεταξύ άλλων οι IBM, SUN, HP [7].

Η διαφορά στα υποδείγματα λογισμικού

Άρα η εμπορικότητα δεν είναι η διαχωριστική γραμμή ματαξύ ιδιοκτησιακού και Ελεύθερου Λογισμικού. Στην υψηλότερή του αφαίρεση το ζήτημα των υποδειγμάτων λογισμικού συνοψίζεται σε ένα θεμελιώδες ερώτημα: Ποιος έχει τον έλεγχο του λογισμικού που τρέχει στον υπολογιστή σας;

Με το ιδιοκτησιακό λογισμικό, είναι πάντα και αποκλειστικά ο ιδιοκτήτης του λογισμικού. Ο κάτοχος του ηλεκτρονικού υπολογιστή γενικά λαμβάνει κάποια δικαιώματα χρήσης για συγκεκριμένους σκοπούς, αλλά αυτά μπορούν συνήθως να ανακληθούν και ο χρήστης ποτέ δεν κατέχει ή ελέγχει το λογισμικό με οποιαδήποτε λογική έννοια. Με το Ελεύθερο Λογισμικό, ο χρήστης έχει την κυριότητα και τον έλεγχο του δικού του λογισμικού.

Αυτή η μετατόπιση ισχύος από το ''ένας εναντίον όλων'' στο ''όλοι για όλους'' επηρεάζει ουσιαστικά τον τρόπο με τον οποίο η εθνική οικονομία, οι επιχειρήσεις, η επιστήμη, η εκπαίδευση, η πολιτική και η κοινωνία λειτουργούν σαν σύνολο. Μια πλήρης διεξοδική ανάλυση αυτών των θεμάτων θα ήταν πέρα από το πλαίσιο αυτής της δημοσίευσης, έτσι θα εστιάσει σε λίγα επιλεγμένα ζητήματα σχετικά με την διακυβέρνηση και τα κυριαρχικά δικαιώματα.

Ένα ζήτημα ελέγχου

Αν και είναι προφανώς αναληθές, υπάρχει μια ευρεία κοινή πεποίθηση ότι ο χρήστης ελέγχει τον υπολογιστή του. Στην πραγματικότητα, είναι μόνο το λογισμικό το οποίο ελέγχει τον υπολογιστή, λαμβάνοντας κάποιες ενδεικτικές οδηγίες από τον χρήστη αν έτσι έχει προγραμματιστεί. Αυτή είναι μια σημαντική θεμελιώδης διάκριση, γιατί καθιστά σαφές ότι μόνο με τον έλεγχο του λογισμικού οι χρήστες μπορούν να ελέγχουν τι κάνει στην πραγματικότητα ο υπολογιστής τους.

Υπάρχει πλήθος παραδειγμάτων λογισμικού που κάνει πράγματα εν κρυπτώ, εν αγνοία του χρήστη. Ένα πρόσφατο παράδειγμα περιλαμβάνει ένα κομμάτι λογισμικού το οποίο συνοδεύει τα CD της SONY και ενημερώνει τη SONY κάθε φορά που ένα CD παίζεται και σε ποιο μηχάνημα. Όλο αυτό συμβαίνει χωρίς ορατές ενδείξεις στον υπολογιστή και χωρίς καμία πληροφόρηση περί συμφωνίας του χρήστη. Στην πραγματικότητα, ο χρήστης έχει λανθασμένα ενημερωθεί από τη SONY ότι αυτό δεν συνέβη μέχρι κάποιος να αποδείξει ότι η ενημέρωση είναι λάθος [8].

Παρόμοιες ιστορίες υπάρχουν για πολλές άλλες λύσεις ιδιοκτησιακού λογισμικού, συμπεριλαμβανομένων λογισμικού πλατφόρμας συνεργασίας και συσκέψεων το οποίο ήταν δήθεν ασφαλές με ισχυρή κρυπτογράφηση και το πιθανότερο είναι ότι χρησιμοποιείται από κυβερνήσεις για απόρρητες δραστηριότητες ανά τον κόσμο.

Επειδή δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίζει κανείς με βεβαιότητα τι κάνει το λογισμικό του εκτός εάν έχει πλήρη έλεγχο σε αυτό, η Γερμανική Υπηρεσία για την Ασφάλεια στην Πληροφορική (BSI) διατυπώνει μία σύσταση για το Ελεύθερο Λογισμικό [9]. Στην πραγματικότητα οι ανά τον κόσμο Γερμανικές πρεσβείες είναι δικτυωμένες με τη Γερμανική κυβέρνηση με Ελεύθερο Λογισμικό, χρησιμοποιώντας κουτιά SINA με βάση το GNU/Linux [10].

Ζητήματα πολιτικού προγράμματος

Αν και υπήρξε αξιόλογη δραστηριότητα για το θέμα, τα Ανοιχτά Πρότυπα στη δημόσια διοίκηση είναι μάλλον η σπάνια εξαίρεση. Και στον κόσμο του ιδιοκτησιακού λογισμικού, το οποίο θεωρείται ακόμη το φυσιολογικό για πολλές κυβερνήσεις, γενικά μόνο ένας προμηθευτής μπορεί να παρέχει λογισμικό με δικαίωμα πρόσβασης σε δεδομένα και διαδικασίες. Άρα πρακτικά οι περισσότερες από τις υπηρεσίες δημόσιας διοίκησης και κυβερνητικές διαδικασίες ελέγχονται από λογισμικό το οποίο στη συνέχεια ελέγχεται από έναν προμηθευτή στον οποίο η κυβέρνηση δεν ασκεί κανέναν ουσιαστικό έλεγχο.

Το Ελεύθερο Λογισμικό είναι ο μόνος τρόπος για να εξασφαλιστεί ότι οι κυβερνήσεις στην πραγματικότητα ελέγχουν τα δικά τους δεδομένα και διαδικασίες, συμπεριλαμβανομένων κρίσιμων υποδομών. Το Ελεύθερο Λογισμικό επίσης αποφεύγει την προαναφερθείσα ''φρίκη ιδιωτικοποίησης'' στα Ανοιχτά Πρότυπα: Δεν υπάρχει κανένα κέρδος όσο ο κάθε προμηθευτής μπορεί να επιλέξει να παρέχει ή να συντηρεί τέτοιες λύσεις.

Μόνο το Ελεύθερο Λογισμικό είναι στ' αλήθεια Λογισμικό Κυριαρχικών Δικαιωμάτων.

Το Ελεύθερο Λογισμικό και οι WSIS/WGIG/IGF

Το Ελεύθερο Λογισμικό και το διαδίκτυο πάνε μαζί. Το Ελεύθερο Λογισμικό ήταν το κρίσιμο μέσο για να γίνει το διαδίκτυο πραγματικότητα, και μέχρι σήμερα το Ελεύθερο Λογισμικό συνεχίζει να διαμορφώνει και να τρέχει το διαδίκτυο. Την ίδια στιγμή, το Ελεύθερο Λογισμικό και οι αντιπρόσωποί του μέχρι τώρα έχουν όλοι αποκλειστεί από τις διαδικασίες των WGIG και IGF.

Αν το Forum Διακυβέρνησης Διαδικτύου πρόκειται να γίνει ένα αληθινά περιεκτικό forum για να συζητήσει ζητήματα σχετικά με το διαδίκτυο, το Ελεύθερο Λογισμικό και οι αντιπρόσωποί του πρέπει να συμπεριληφθούν σε όλα τα σχετικά fora και όλα τα πολιτικά επίπεδα του IGF. Διαφορετικά υπάρχει η πιθανότητα οι άνθρωποι που στην πράξη συνεχίζουν να κτίζουν το διαδίκτυο να μεταφέρουν τους διαλόγους τους αλλού.

[1] Ορισμένοι βλέπουν συνδεδεμένα τα δύο ζητήματα, άλλοι επιχειρηματολογούν ότι πρέπει να έχουν χωριστή μεταχείριση. Όπως θα γίνει σαφές αργότερα, τα δύο ζητήματα θεωρητικά δεν συνδέονται αλλά στην πράξη αυτό ισχύει. Για να γίνει κατανοητό, είναι σημαντικό να θεωρηθούν αρχικά απομονωμένα και ξεχωριστά.

[2] Έτσι το OpenOffice (http://www.openoffice.org) απόκτησε την ικανότητα να διαβάζει τα περισσότερα έγγραφα που γράφτηκαν με Microsoft Word, για παράδειγμα, και το λογισμικό Samba (http://www.samba.org) κατάφερε να αντικαταστήσει μεγάλο τμήμα της λειτουργικότητας των εξυπηρετητών ομάδων γραφείου της Microsoft.

[3] http://www.ft.dk/Samling/20051/beslutningsforslag/B103/index.htm

[4] http://ec.europa.eu/idabc/en/document/7728.html

[5] https://fsfe.org/activities/ms-vs-eu/

[6] Για έναν πλήρη και συνοπτικό ορισμό του Ελεύθερου Λογισμικού παρακαλούμε συμβουλευτείτε το ''Free Software Essentials Reference'' το οποίο επίσης παρέχεται στις ουσιαστικές παρεμβάσεις στο IGF.

[7] Ένας περισσότερο πλήρης και αναλυτικός ορισμός του Ελεύθερου Λογισμικού και διευκρινίσεις στις πιο κοινές παρερμηνείες είναι διαθέσιμα στο φυλλάδιο ''Free Software Essentials Reference'' και επίσης στις ουσιαστικές παρεμβάσεις στο IGF.

[8] http://www.wired.com/news/privacy/0,1848,69601,00.html

[9] http://www.bsi.bund.de/oss/index.htm

[10] http://www.bsi.bund.de/fachthem/sina/index.htm