The translation for this page is very outdated, so it is using english instead. Please help us to
translate this and other pages on fsfe.org, so people can read
our message in their native language.
Yönlendirici Özgürlüğü
Toplumumuzda hangi cep telefonunu satın aldığımızı seçmekte özgür olduğumuz gibi evimizde kullanmak için
teknik aygıtları özgürce seçebilmemiz gerektiğini söylemeye gerek yok. Ancak Avrupa'daki bazı İnternet
Servis Sağlayıcıları, müşterilerinin İnternete bağlanmak için hangi aygıtı kullanmaları gerektiğini
dikte ederek veya alternatif aygıtların sahiplerine karşı ayrımcılık yaparak bu ilkeye saygı
göstermiyorlar. Bu şekilde temel seçim özgürlüğümüzün zayıflamasına, Avrupa Özgür Yazılım Vakfı ve diğer
birçok kuruluş, proje ve birey güçlü bir şekilde karşı çıkmaktadır. Yönlendirici özgürlüğü sadece
uzmanları ilgilendiren bir konu değil, hepimizi etkiliyor.
Yönlendiriciler ve modemler nedir?
Yönlendiriciler ve modemler, aygıtlarımızın (bilgisayar, akıllı telefon, TV vb.) İnternet Servis Sağlayıcısı
(İSS)'na bağlanmak için kullandığı gereçlerdir (veya Avrupa düzenlemelerine göre uçbirimlerdir). Modem
bilgiyi içeri aktarırken yönlendirici bunu farklı aygıtlara dağıtır (veya "yönlendirir"). Yönlendiriciler
bilgisayarlar arasında bilgi paylaşır ve bir modem aracılığıyla internete bağlanır. Bazen İSS tarafından bir
yönlendirici ve modem aynı aygıtta sunulur. Ancak bir yönlendiricinin modem olmadan internete erişimi
yoktur. Yönlendiriciler WiFi, IP Üzerinden Ses (VoIP) ve TV akışı gibi
diğer işlevleri ve port yönlendirme, dinamik DNS veya VPN tüneli gibi teknik işlevlere de sahip olabilir.
Normalde tüm internet tabanlı iletişim, yönlendiricilerden geçer.
Telif hakkı ve lisans bildirimi: Tmthetom - CC-BY-SA 4.0
Avrupa'daki çoğu İSS, müşterileri için sözleşme ile birlikte önerilen bir yönlendirici sunmaktadır. İlkesel
olarak bu kötü değildir, çünkü kullanıcıların uygun bir aygıtı kendilerinin bulmasına gerek yoktur. Bununla
birlikte tüketiciler bu aygıtı kullanmaya zorlanırsa bu uygulama onları İSS'lerin haksız muamelesine yol
açabilecek teknik ve sözleşme değişikliklerine tamamen bağımlı ve savunmasız hâle getirebilir.
Yönlendirici Özgürlüğü ve Net Tarafsızlığı
Ağ tarafsızlığı ("network neutrality") veya kısaca net tarafsızlığı ("net neutrality"), İSS'lerin tüm
internet iletişimlerini eşit şekilde ele almaları ve mesela kullanıcı, içerik, web sitesi, hizmet, gereç
türü veya iletişim yöntemine göre farklı bir şekilde ayrım yapmaması veya farklı ücret almaması gerektiği
ilkesidir. Yönlendirici Özgürlüğü bu fikrin temel bir sonucudur. Aslında kendi gereçlerimizin seçim
özgürlüğü, Avrupa düzenleyici çerçevesinde zaten güvence altındadır.AB'nin Açık İnternet
Düzenlemesi (Net Tarafsızlığı Düzenlemesi), son kullanıcılara istedikleri yasal içerik ve hizmetlere
İSS'leri aracılığıyla erişme ve bunları dağıtma hakkı vermektedir. Temel kural şudur: İnternet trafiği ayrım
gözetilmeksizin ele alınacaktır.
Bu özgürlüğü korumak için Net
Tarafsızlığı Düzenlemesi'nin 5(1) maddesi, ilgili açık internet kurallarının uygulanmasının her
Avrupa ülkesinin Ulusal Düzenleyici Otoriteleri (NRA - "National Regulatory Authorities") için görev
olduğunu belirler. Düzenleme kurallarının uygulanmasını, Avrupa Elektronik İletişim Düzenleyicileri Birimi
(BEREC)'nin teknik
kılavuzlara göre denetlemelidirler.
Bununla birlikte Avrupa genelinde birçok İSS; yönetmeliklere uymamakta
ve Net Tarafsızlığı ilkesine açıkça aykırı bir şekilde kendi
yönlendiricilerini tüketicilere dayatmaktadır. Argümanları; kullanıcının
özel ve İSS'nin ağ gerecinin sınırları arasındaki keyfî bir tanım olan
ağ sonlandırma noktasının (NTP) yeri ile ilgilidir. NTP'nin
son kullanıcı etkinlik alanında bulunup
bulunmayacağını belirlemek için bir tartışma başlattılar, böylece kendi
modemlerini ve yönlendiricilerini kullanabilir veya NTP ağ operatörünün
etkinlik alanının bir parçası olabilir, böylece son kullanıcılar kendi
yönlendiricilerini özel bir modemle kullanamazlar. Bu durumda
kullanıcılar, İSS'nin yönlendiricisini kullanmalıdır.
Ağ Sonlandırma Noktasının Gösterimi
Avrupa'da Yönlendirici Özgürlüğü
2013 ve 2016 yıllarında FSFE ve diğer 9 sivil toplum kuruluşu, Almanya'da
Yönlendirici Özgürlüğü için başarılı bir
kampanya yürüttü
ve bu da tüm Alman İSS'lerinin, yeni müşterilerin internete bağlanması
için alternatif modemler ve yönlendiriciler kullanmasını sağlaması
hakkındaki tüm yasaların kabul edilmesiyle sonuçlandı. FSFE hâlâ
uygulamayı
izliyor, İSS'lerinin
yasalara uyup uymadığını kontrol etmek için gönüllülere
sınama aygıtları gönderdi ve sonuçları topladı.
Bununla birlikte bu temel konu hakkındaki farkındalık Avrupa genelinde
hâlâ
çok düşüktür.
Kullanıcılar, kendi gereçlerini seçme özgürlüğüne sahip olmama
riskleri hakkında farkında olarak bilgilendirilmemektedir. Yönlendirici
Özgürlüğü'nü yalnızca İSS'lere yarar sağlayan ve kullanıcıları çok
haksız ve itaatkâr bir duruma maruz bırakan keyfî bir tanım temelinde
sınırlamak kabul edilemez.
Buradan ülkenizdeki Yönlendirici Özgürlüğü durumuna bakabilirsiniz
Yönlendirici Özgürlüğü neden önemlidir?
Şu şekilde anlatalım: Tüm internet trafiğiniz, şifrelemeniz,
yedeklemeleriniz, iletişim, alışveriş, yazılar, iş etkileşimi vb.
yönlendiricinizden aktarılır. Yönlendiriciniz özgür değilse dijital
özgürlüğünüz tehlikeye girebilir.
Yönlendirici Özgürlüğü'nün ihlali, aşağıdaki gibi farklı kısıtlamalarla
ortaya çıkabilir:
İSS; tüketicinin başka bir yönlendirici (örn. sözleşme yoluyla)
kullanmasına izin vermez.
İSS; tüketiciye PPPoE/VoIP bağlantısı için kullanıcı adı ve parola
gibi bağlantı verisi vermez (bazı ülkelerde bu farklılık gösterebilir
ancak sorun aynı kalır).
İSS; müşterilerini İnternete/altyapısına bağlamak için standart
olmayan teknikler (örn. özel fişler veya özel mülk protokoller)
kullanır.
İSS; herhangi bir yönlendiricinin kendi altyapısında (örn. MAC adresi
veya başka bir kimlikle) kayıtlı olmasını gerektirir. Böylece tüketici
kendi aygıtlarını kullanamaz çünkü bir IP adresi veya diğer gerekli
verileri alamazlar.
Bu durumlar Yönlendirici Özgürlüğü'nün eksikliğinin kötü sonuçlarını
göstermektedir. Yönlendirici Özgürlüğü'nü savunmanın ve teşvik etmenin
nedenleri; İnternet erişimi için temel ihtiyaçlarımızdaki etik ve teknik
unsurlarla ilgilidir, örneğin:
Seçim özgürlüğü: Kendi elektronik aygıtlarımızı seçme
hakkımız var. Tüketiciler, İSS'nin önerdiği aygıtı herhangi bir
nedenle kullanmak istemiyorsa, İSS kullanıcıya herhangi bir tepki
göstermeksizin buna saygı duymalıdır.
Gizlilik ve Veri Koruma: Yönlendirici Özgürlüğü'nün
olmaması gizliliğimizi ve en hassas kişisel verilerimizin güvenliğini
tehlikeye atıyor.
Uyumluluk: Bazı İSS'ler, kullanıcılara belirli
modeller uygulayarak yalnızca uyumlu donanımlar edinmeye zorlar.
Tüketici ve çevre açısından bu, aygıtlar hâlâ çalışsa bile elektronik
atıkların birikmesi nedeniyle olumsuzdur.
Serbest Rekabet ve Teknolojik İlerleme: Kullanıcılar;
özgür seçim ve ürünlerin sürekli iyileştirilmesini garanti eden
serbest rekabetten yararlanır.Rekabet eksikliği nihayetinde
kullanıcının zararınadır, çünkü (güvenlik) özelliklerinin sürekli
azalmasına ve kullanıcı dostu özelliğinin zayıflamasına yol
açmaktadır. Bu daha da ileri gider: Kullanıcı bir yönlendirici
kullanmaya zorlanırsa İSS yalnızca bir SIP sağlayıcısını, bir bulut
depolama alanını, bir Dinamik DNS sağlayıcısını veya bir medya akış
platformunu desteklemekten yalnızca bir adım uzaktadır. Kullanıcı
desteklenmediği için telefonlarını, güvenilir çevrim içi
depolamalarını veya donanımlarını kullanamaz.
Güvenlik: Yönlendirici Özgürlüğü'nün olmaması,
yönlendirici pazarının büyük bölümlerine yalnızca bir veya birkaç ürün
ailesi veya üreticisinin egemen olma olasılığını arttırır. Ardından
büyük sorunlar veya güvenlik açıkları ortaya çıkarsa çok sayıda
kullanıcı aynı anda etkilenecektir. Çoğu İSS yalnızca birkaç
yönlendirici modeli kullanır ve bu nedenle müşterilerinin güvenliğini
tehlikeye atar. Bu; özellikle üreticilerin ve sağlayıcıların çok
önemli güncellemelerin dağıtımında çok yavaş olması ve kullanıcıların
kendilerinin güncelleme yapmasına izin verilmemesi durumunda özellikle
önemli bir sorundur.
Daha fazlasını ayrıntılı olarak, Yönlendirici Özgürlüğünü korumaya ilişkin farkındalığı arttırmak için
gerekli bilgiyi herkese sunmak üzere hazırladığımız Faaliyet Özetinde okuyabilirsiniz.
Faaliyet Özetinizi Hemen Edinin!
Faaliyete geçin
Avrupa çapındaki İSS'ler, İnternet bağlantısı için kullandığımız gerece
karşı seçim özgürlüğümüzü tehdit ederek tüketicilere kendi
yönlendiricilerini dayatmaktadır. İSS'ler Ağ Sonlandırma Noktası
hakkında kuşkulu tanımlar kullanarak Avrupa düzeyindeki tartışmayı
kullanmaktadır. Özgürlüğümüzü korumak için bu temel kampanyaya
katılabilirsiniz.
Zaten Almanya'da kazandık ve diğer ülkeler de bu yolu izliyor. Bu
süreçte değerli dersler öğrendik ve onları Yönlendirici Özgürlüğü'nün
kesintiye uğratılmasına karşı mücadele etmek, topluluğunuzdakilere ve
siyasi temsilcilerinize iletmek için gerekli tüm bilgileri
bulabileceğiniz bir
viki sayfasında
derledik.
Son kullanıcıların kendi İnternet Servis Sağlayıcılarıyla Yönlendirici Özgürlüğüne ilişkin deneyimlerini
anlamak için, Avrupa Birliğinde bu hakkında durumunu izlememize yarayacak olan şu anketi hazırladık. Fikriniz bizim için çok
önemli ve anketi doldurmanız sadece bir kaç dakika sürecektir!
As a general rule, software source code is protected
by copyright by default. Copyright holders create Free Software by
applying a Free Software license to their code. Creative works,
such as source code, nevertheless must
be sufficiently original in nature before they can be protected by
copyright. Exactly what is this “threshold of originality”, and are
there types of code that are not automatically
protected by copyright?
In April, our work on Device Neutrality continued with news and
meetings on DMA; we had a PMPC meeting in Germany and talked about the
German coalition agreement in one of our Podcast episodes; we also held
our annual Legal & Licensing Workshop; and we published another
article in our Legal Corner.
A new release of the Webpreview tool is here! This is our in-house Free
Software preview tool for FSFE webpages. It supports our amazing
volunteers in translating, and checking website content. Our latest
update integrates LibreTranslate, providing a helpful starting point to
speed up the translation process.
The Free Software
Legal & Licensing Workshop convened once again, this time in Essen,
bringing together over 100 legal and compliance
professionals, technologists, and policy experts from across the globe.
The 2025 edition delved into the evolving
legal landscapes impacting Free Software, with a particular focus on
Artificial Intelligence and cybersecurity.
Recently, the German coalition treaty from the CDU/CSU and SPD has been published with over 140 pages.
In our latest episode Alexander Sander and Bonnie Mehring talk about the coalition treaty and break down
the standing of Free Software in it.