Νέα

Τι συνιστά εταιρία Ελεύθερου Λογισμικού;

Οι αντιπαραθέσεις για την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για το Λογισμικό ανέδειξαν πολλά ζητήματα γενικού ενδιαφέροντος, αλλά οι αντιπαραθέσεις οι ίδιες δεν γίνεται να αποκαλυφθούν για λόγους διαδικαστικής εμπιστευτικότητας. Έτσι, αυτό το άρθρο παίρνει ένα ζήτημα και το εξετάζει από μια προσωπική οπτική.

Αν και σήμερα φαίνεται κάπως παρωχημένο, το ερώτημα «Πώς κερδίζετε χρήματα με το Ελεύθερο Λογισμικό;» ήταν πολύ συνηθισμένο μόλις πριν από λίγα χρόνια. Σήμερα, έχει εξελιχθεί στο «Ποιες επιτυχημένες επιχειρηματικές στρατηγικές είναι δυνατό να εφαρμοστούν με βάση το Ελεύθερο Λογισμικό;»

Αυτό το ερώτημα είναι ήδη αρκετά πιο εστιασμένο, και αναδείχθηκε πολλές φορές κατά τη διάρκεια των συζητήσεων για την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για το Λογισμικό, με σημεία αναφοράς την αξιοσημείωτη συνεισφορά διαφόρων ατόμων, όπως των Matthew Aslett, Carlo Daffara ή του Matt Asay. Άλλο ένα πρόσωπο που πρόσφατα επιχείρησε να δώσει μια απάντηση είναι ο Anoop John, τον οποίο συνάντησα στην Kerala προ διετίας.

Μετά από πολλά χρόνια στο πεδίο, βοηθώντας τους επιχειρηματίες να βρουν τα επιχειρηματικά μοντέλα που είναι λειτουργικά για αυτούς, συζητώντας το ερώτημα για τις εταιρίες Ελεύθερου Λογισμικού, και την ποικιλομορφία μιας κοινότητας που είναι ταυτόχρονα και με εμπορικά ενδιαφέροντα και χωρίς, ανέπτυξα κάποιες σκέψεις τις οποίες θα ήθελα να μοιραστώ.

Σημείο 1: Σκεφτείτε καθαρά

Προκειμένου να αναπτύξετε επιχειρηματικές στρατηγικές, είναι κατ' αρχήν απαραίτητο να έχετε μια σαφή κατανόηση των διαφορετικών πτυχών των επιδιώξεών σας. Δυστυχώς δεν διευκολύνεστε από το δημοφιλές σπορ της διφορούμενης χρήσης ορισμένων όρων για θεμελιακά διαφορετικές έννοιες και ζητήματα, π.χ. ο «Ανοικτός Κώδικας» χρησιμοποιείται για ένα μοντέλο λογισμικού, ένα μοντέλο ανάπτυξης ή ένα επιχειρηματικό μοντέλο.

Αυτά τα μοντέλα είναι μεταξύ τους ανεξάρτητα και όπως οι τρεις άξονες ενός τρισδιάστατου συστήματος συντεταγμένων, οι αντίστοιχοι διαφοροποιητές τους είναι ως προς τον έλεγχο (μοντέλο λογισμικού), τη συνεργασία (μοντέλο ανάπτυξης) και τα έσοδα (επιχειρηματικό μοντέλο).

• Ο άξονας για το μοντέλο λογισμικού είναι αυτός που συζητείται συχνότερα. Από τη μια πλευρά είναι το ιδιοκτησιακό λογισμικό, με το οποίο ο προμηθευτής διατηρεί τον πλήρη έλεγχο πάνω στο λογισμικό και ο χρήστης λαμβάνει ένα περιορισμένο δικαίωμα χρήσης μέσα από μια άδεια, η οποία παρέχεται υπό ορισμένες συνθήκες. Από την άλλη πλευρά υπάρχει το Ελεύθερο Λογισμικό, το οποίο παρέχει στον χρήστη πρωτοφανή έλεγχο στο λογισμικό που διαθέτει μέσα από μια εκ προοιμίου (ex-ante) παραχώρηση αμετάκλητων και οικουμενικών δικαιωμάτων να χρησιμοποιεί, να μελετά, να τροποποιεί και να διανέμει το λογισμικό.
• Ο άξονας του αναπτυξιακού μοντέλου περιγράφει τα όρια της συνεργασίας, τα οποία εκτείνονται από έργα που αναπτύσσει ένα μόνο άτομο ή προμηθευτής σε έργα που επιτρέπουν εκτεταμένη παγκόσμια συνεργασία. Αυτό ισχύει ανεξάρτητα από το μοντέλο λογισμικού. Υπάρχει ιδιοκτησιακό λογισμικό το οποίο επιτρέπει ευρεία συνεργασία, π.χ. η SAP με το πρόγραμμα συνεταίρων της, και έργα Ελεύθερου Λογισμικού τα οποία αναπτύσσονται από ένα άτομο ή μία εταιρία με μικρή ή και καθόλου εξωτερική εισροή.
• Ο άξονας του επιχειρηματικού μοντέλου περιγράφει το είδος του μοντέλου της ροής εσόδων που έχει επιλεγεί για το λογισμικό. Επιλεκτικά σε αυτόν τον άξονα συμπεριλαμβάνονται η κατάρτιση, οι υπηρεσίες, η ολοκλήρωση, η ανάπτυξη ανά πελάτη, τα συνδρομητικά μοντέλα, τα «πακέτα από το ράφι» (“Commercial Off The Shelve”, COTS), το “Software as a Service” (SaaS) και άλλα.

Αυτοί οι τρεις άξονες διαμορφώνουν τον χώρο μέσα στον οποίο κάθε έργο λογισμικού και κάθε προϊόν οποιασδήποτε εταιρίας μπορεί ελεύθερα να έχει θέση. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι οι συνδυασμοί θα είναι επιτυχείς. Ένα μοντέλο ροής εσόδων που βασίζεται σε στρατηγικές κλειδώματος με ταχείς κύκλους αναβάθμισης με χρέωση είναι απίθανο να λειτουργήσει με το Ελεύθερο Λογισμικό να είναι το μοντέλο λογισμικού. Αυτή η προσέγγιση τυπικά εμφανίζεται στη βάση ενός ιδιοκτησιακού μοντέλου λογισμικού για το οποίο το επιχειρηματικό μοντέλο προστάζει πλήρη οικονομική συναλλαγή ως μια από τις προϋποθέσεις παραχώρησης μιας άδειας χρήσης.

Θα πρέπει να τονιστεί ότι η επικάλυψη πιθανών επιχειρηματικών μοντέλων στη βάση διαφορετικών μοντέλων λογισμικού είναι πολύ πιο εκτεταμένη από όσο την έχουμε αντιληφθεί. Η ex-ante παραχώρηση του μοντέλου του Ελεύθερου Λογισμικού γενικά καθιστά αδύνατη την επισύναψη προϋποθέσεων κατά την εκχώρηση της άδειας χρήσης, ακόμη και εκείνων που αναφέρονται σε χρηματοοικονομικές συναλλαγές. Αλλά είναι πιθανή η εφαρμογή πολύ απλών ροών εσόδων στο επιχειρηματικό μοντέλο μέσα από τη σύναψη συμβάσεων, από εμπορικά σήματα ή και από πιστοποίηση.

Καθένας από αυτούς τους άξονες εγγυάται ατομική αξιολόγηση και προσεκτικό σχεδιασμό για τους στόχους του έργου.

Αν για παράδειγμα, ο στόχος είναι η συνεργασία με ανταγωνιστές σε ένα μη-διαφοροποιήσιμο συστατικό για την ανεξαρτητοποίηση από ενεδεχόμενο μονοπώλιο-προμηθευτή, θα ήταν κατάλληλη η επικέντρωση στη συνεργασία και η επιλογή μοντέλου λογισμικού που να περιέχει μια ισχυρή Copyleft άδεια χρήσης. Το επιχειρηματικό μοντέλο θα μπορούσε να αγνοηθεί σε αυτήν την περίπτωση, καθώς το προσδοκώμενο όφελος της επένδυσης παρουσιάζεται με τη μορφή των ωφελημάτων από τη στρατηγική ανεξαρτησία και από το χαμηλότερο κόστος αδειοδότησης.

Σε άλλη περίπτωση, μια εταιρία θα μπορούσε να επιλέξει ένα στενά συνεργατικό κοινοτικό αναπτυξιακό μοντέλο στη βάση μιας ισχυρής Copyleft άδειας χρήσης, με ένα μοντέλο ροής εσόδων που να βασίζεται σε έτοιμες εμπορικές εκδόσεις που έχουν αξιολογηθεί για την ωριμότητα, τη σταθερότητα και την ασφάλεια που παρέχει η εταιρία στους πελάτες της.

Το πλήθος των πιθανών συνδυασμών είναι σχεδόν ατελείωτο και οι αποφάσεις στις επιλογές θα καθορίσουν τον ξεχωριστό χαρακτήρα, τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα και τις αδυναμίες της κάθε εταιρίας. Η ξεκάθαρη σκέψη για αυτές τις παραμέτρους είναι κλειδί για μια επιτυχημένη επιχειρηματική στρατηγική.

Σημείο 2: Η Ελευθερία είναι συγκριτικό πλεονέκτημα

Σύμφωνα με την Gartner, η χρήση Ελεύθερου Λογισμικού θα φτάσει το 100 τοις εκατό μέχρι τον Νοέμβριο του 2009. Αυτό καθιστά το Ελεύθερο Λογισμικό ένα φτωχό κριτήριο για το ερώτημα τι συνιστά μια εταιρία Ελεύθερου Λογισμικού. Η συνεισφορά σε έργα Ελεύθερου Λογισμικού φαίνεται να είναι μια κάπως καλύτερη επιλογή, αλλά καθώς πολλά έργα Ελεύθερου Λογισμικού έχουν υιοθετήσει ένα συνεργατικό αναπτυξιακό μοντέλο στο οποίο οι ίδιοι οι χρήστες ορίζουν την ανάπτυξη, τότε αυτή η ετικέτα θα μπορούσε να ισχύει και για εταιρίες που δεν είναι εταιρίες Πληροφορικής.

Οι εταιρίες Πληροφορικής βρίσκονται ανάμεσα στους πιο εντατικούς χρήστες λογισμικού και συχνά θα αποτελούν τμήματα μιας μεγαλύτερης στοίβας ή ενός ευρύτερου περιβάλλοντος εφαρμογών. Όντας τμήμα της στοίβας, η χρήση από αυτές του λογισμικού δεν αφορά μόνο σε συστήματα γραφείου ή εξυπηρετητών που χρησιμοποιούν οι υπάλληλοι μιας εταιρίας, αλλά και και στην πλατφόρμα στη βάση της οποίας παρέχεται το λογισμικό της εταιρίας ή η λύση που προτείνει.

Η στήριξη σε ιδιοκτησιακές πελατειακές πλατφόρμες ως λύση είναι ανεπαρκής και ακριβή, και η εξάρτηση από άλλες εταιρίες ιδιοκτησιακών λύσεων για την πλατφόρμα εμπεριέχει ρίσκο. Ανταποκρινόμενες σε αυτό, μεγάλες επιχειρήσεις ιδιοκτησιακών λύσεων έχουν αρχίσει να αποσύρουν σταδιακά τις ιδιοκτησιακές τους πλατφόρμες και να μεταβαίνουν προς το Ελεύθερο Λογισμικό για να αξιοποιήσουν τα στρατηγικά πλεονεκτήματα που παρέχει αυτό το μοντέλο λογισμικού για τη δική τους χρήση λογισμικού στο επίπεδο της πλατφόρμας. Αυτές οι εταιρίες συχνά έχουν καλή επαφή με τα έργα από τα οποία εξαρτώνται, συνεισφέρουν σε αυτά και καλλιεργούν τη μεγέθυνσή τους ως έναν τρόπο ανάπτυξης στρατηγικής ανεξαρτησίας για χρήστες λογισμικού.

Αυτό που κάνει αυτές τις επιχειρήσεις ιδιοκτησιακές είναι ότι για τα τμήματα για τα οποία δεν είναι πρωτευόντως χρήστες λογισμικού, αλλά προμηθευτές στους πελάτες τους, το μοντέλο λογισμικού είναι ιδιοκτησιακό, παρακρατώντας από τους πελάτες τους τα ίδια στρατηγικά οφέλη του Ελεύθερου Λογισμικού που η εταιρία χρησιμοποιεί για να βελτιώσει τη δική της ανταγωνιστικότητα.

Από την πλευρά του πελάτη, αυτή η λύση γίνεται μέρος της πλατφόρμας πάνω στην οποία βασίζονται οι διαφοροποιήσιμες δραστηριότητες της εταιρίας. Αυτό, όπως έχει διατυπωθεί προηγουμένως, είναι αναποτελεσματικό, ακριβό και μια επικίνδυνη στρατηγική.

Από την πλευρά της αγοράς, αντιπροσωπεύει μια ανεπάρκεια που δίνει μια επιχειρηματική ευκαιρία σε άλλες εταιρίες να παρέχουν στους πελάτες ένα πλήρες πακέτο Ελεύθερου Λογισμικού, και είναι στρατηγικά και οικονομικά λογικό για τους πελάτες να προτιμούν αυτούς τους προμηθευτές σε σχέση με τις εταιρίες ιδιοκτησιακών λύσεων ακριβώς για τους ίδιους λόγους που οι προμηθευτές ιδιοκτησιακών λύσεων έχουν επιλέξει πλατφόρμες Ελεύθερου Λογισμικού για ιδία χρήση.

Μιλώντας με όρους στρατηγικής, κάθε εταιρία που διαθέτει συστατικά μοντέλου ιδιοκτησιακού λογισμικού στο μοντέλο εσόδων της θα πρέπει να έχει συνειδητοποιήσει ότι η ροή των εσόδων της σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από την απουσία εναλλακτικών λύσεων Ελεύθερου Λογισμικού και ότι η μεγέθυνση της αγοράς, καθώς επίσης και τα υπερκέρδη που γεννάει το ιδιοκτησιακό μοντέλο, και τα δύο εξυπηρετούν την προσέλκυση άλλων εταιριών οι οποίες θα καταστήσουν τα ιδιοκτησιακά μοντέλα μη βιώσιμα. Όταν έρθει η στιγμή, η εταιρία ή θα μεταφέρει το μοντέλο εσόδων της σε άλλη αγορά ή θα πρέπει να μετασχηματίσει την πηγή των εσόδων της ώστε να λειτουργεί στη βάση ενός μοντέλου λογισμικού το οποίο είναι πλήρως Ελεύθερο Λογισμικό.

Άρα η χρήση Ελεύθερου Λογισμικού και η συνεισφορά σε αυτό δεν είναι οι διαφοροποιητές στο ερώτημα τι συνιστά εταιρία Ελεύθερου Λογισμικού. Το κρίσιμο διαφοροποιό στοιχείο είναι ο εφοδιασμός των πελατών τους με Ελεύθερο Λογισμικό. Με άλλα λόγια: Εταιρίες Ελεύθερου Λογισμικού είναι αυτές που έχουν υιοθετήσει επιχειρηματικά μοντέλα στα οποία οι ροές εσόδων δεν είναι δεσμευμένες σε συνθήκες αδειοδότησης μοντέλων ιδιοκτησιακού λογισμικού.

Η επόμενη φάση

Αλλά κάθε εταιρία φυσιολογικά χρειάζεται έναν διαφοροποιητή που να της παρέχει μια μοναδική πρόταση πωλήσεων, εκείνο το πράγμα που μπορεί να κάνει καλύτερα, φθηνότερα, ταχύτερα από οποιονδήποτε άλλον και αυτό δίνει την αιτία για τους πελάτες να επιλέξουν αυτήν τη συγκεκριμένη εταιρία σε σχέση με κάποια άλλη.

Παραδοσιακά, πολλές εταιρίες Πληροφορικής έχουν βασιστεί σε μοντέλα ιδιοκτησιακού λογισμικού και σε διπλώματα ευρεσιτεχνίας για μοναδικότητα και διαφοροποίηση. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές σε περιβάλλοντα εταιριών επιχειρηματικού κινδύνου, όπου η απουσία πηγών μοναδικότητας συχνά γίνεται αντιληπτή ως στρατηγική αδυναμία.

Έτσι σε ένα από τα επόμενα άρθρα μου σχεδιάζω να δείξω πώς οι διαφοροποιητές που χρησιμοποιούν οι εταιρίες Ελεύθερου Λογισμικού είναι δυνατόν να είναι τόσο ισχυροί όσο και εκείνοι των εταιριών ιδιοκτησιακών λύσεων και ότι οι διαφοροποιητές των εταιριών ιδιοκτησιακών λύσεων είναι συχνά όχι τόσο μοναδικοί όσο παρουσιάζονται.