Τα Διπλώματα Ευρεσιτεχνίας Λογισμικού στην Ευρώπη

[Εισαγωγή | Βασικές γνώσεις | Κατάσταση | Περαιτέρω μελέτη]

Τι είναι οι πατέντες;

Η ιδέα των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας (πατέντες) πάει πίσω στους μονάρχες του Μεσαίωνα, οι οποίοι εκχωρούσαν δικαιώματα και προνόμια με τη μορφή ανοικτών επιστολών (''litterae patentes'' στα λατινικά) οι οποίες έφεραν τη βασιλική σφραγίδα. Τέτοιες πατέντες σε διαδικασίες παρασκευής γυαλιού, για παράδειγμα, ήταν συνηθισμένο να παραχωρούνται στη βάση ότι οι δεξιότητες για αυτές τις διαδικασίες θα διδάσκονταν σε άλλους.

Αργότερα, οι δημοκρατικές κυβερνήσεις αντικατέστησαν τους μονάρχες, αλλά η βασική ιδέα παρέμεινε η ίδια: ένα δικαίωμα περιορισμένου μονοπωλίου απονεμόταν για μία ορισμένη εφεύρεση ή διαδικασία με αντάλλαγμα τη δημόσια διάδοση αυτής της εφεύρεσης ή διαδικασίας. Με αυτό τον τρόπο ήταν δυνατό για άλλους να μάθουν από αυτή και να εξελίξουν περαιτέρω νέες εφευρέσεις και διαδικασίες.

Η θεμελιακή αρχή των πατεντών και της αιτιολόγησής τους είναι ότι είναι μονοπώλια τα οποία εκχωρούνται από την κοινωνία για να την ωφελήσουν.

Τι είναι οι πατέντες λογισμικού;

Το λογισμικό από μόνο του είναι εφαρμοσμένη λογική. Συνεπώς, οι πατέντες λογισμικού είναι μονοπώλια που παραχωρούνται επί της λογικής έκφρασης. Είναι σημαντικό να κατανοηθεί ότι τέτοια μονοπώλια δεν εκχωρούνται στην ίδια την εφαρμογή ή διατύπωση, η οποία καλύπτεται από τα πνευματικά δικαιώματα (Copyright), αλλά στη θεμελιώδη λογική της εφαρμογής.

Συνεπώς, ένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας λογισμικού είναι μία εκδήλωση μονοπωλίου σε συγκεκριμένες υπολογιστικές μεθόδους, λογικούς κανόνες και επιχειρησιακές διαδικασίες ιδιοκτησίας εταιριών, το οποίο αποξενώνει με αποτελεσματικότητα την κοινωνία από τη δική της γνώση.

Τα αποτελέσματα αυτής της πρακτικής μπορεί να είναι δραματικά. Όχι μόνο κάθε πρόγραμμα κυριολεκτικά ενσωματώνει χιλιάδες ιδέες οι οποίες θα μπορούσαν να είναι υποκείμενες σε πατέντες λογισμικού: ενώ οι πατέντες σε άλλα πεδία κατά κανόνα δεν ξεφεύγουν πολύ από το πεδίο στο οποίο παραχωρήθηκαν, οι πατέντες λογισμικού επηρεάζουν όλες τις περιοχές και εφαρμογές του λογισμικού στον ίδιο βαθμό.

Επειδή το λογισμικό από μόνο του βαθμιαία μετατρέπεται σε αποφασιστικό παράγοντα, οι πατέντες λογισμικού έχουν μία απίστευτη ευρύτητα και λίγο πολύ καλύπτουν όλες τις περιοχές της οικονομίας και κοινωνίας.

Οι πατέντες λογισμικού επηρεάζουν τη Βιομηχανία Ηλεκτρικής Ενέργειας στον ίδιο βαθμό που επηρεάζουν τις Ασφαλιστικές Εταιρίες. Είναι επιζήμιες και για εταιρίες πληροφορικής όπως η IBM και για ερευνητικά κέντρα όπως το Fraunhofer. Είναι επίσης βλαπτικές και για την υγεία.

Υπάρχουν λόγοι για τους οποίους η Ευρωπαϊκή Συνθήκη για τα Διπλώματα Ευρεσιτεχνίας (που δημοσιεύτηκε το 1973) αναφέρει ρητά ότι το πεδίο των προγραμμάτων για ηλεκτρονικούς υπολογιστές, δηλαδή το λογισμικό, εξαιρείται από τη δυνατότητα απονομής διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας.

Οι πατέντες λογισμικού είναι επιζήμιες για την καινοτομία, την οικονομία και κοινωνία, άρα δεν δικαιώνονται.

Γιατί κάποιος θα τις ήθελε;

Οι πατέντες λογισμικού έχουν γίνει αντιληπτές ως ένας βολικό εργαλείο για τις μεγάλες επιχειρήσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες να αμυνθούν στον ανταγωνισμό:

''Αν οι άνθρωποι είχαν καταλάβει πώς οι πατέντες παραχωρούνταν όταν οι περισσότερες από τις σημερινές ιδέες ανακαλύπτονταν και άφηναν τις πατέντες εκτός, η βιομηχανία σήμερα θα ήταν σε πλήρη ακινησία. [...] Μία μελλοντική νέα εταιρία με προοπτικές χωρίς δικές της πατέντες θα αναγκαστεί να πληρώσει οποιαδήποτε τιμή οι γίγαντες θα διαλέξουν να επιβάλουν. Αυτή η τιμή θα μπορούσε να είναι υψηλή: Οι εδραιωμένες εταιρίες έχουν ένα ενδιαφέρον να αποκλείουν μελλοντικούς ανταγωνιστές''.

Είναι ανάγκη να γίνει κατανοητό ότι ενώ η τιμή των πατεντών λογισμικού καταβάλλεται από όλες τις εταιρίες, μεγάλες και μικρές, οι μεγάλες έχουν τη δυνατότητα να πληρώνουν για κάπως μεγαλύτερο χρονικό διάστημα καθώς διαθέτουν πιο βαθιές τσέπες. Επίσης, πιστεύουν ότι αξίζει το αντίτιμο προκειμένου να απαλλαγούν από τον ανταγωνισμό.

Με την καταβολή του αντιτίμου για το σύστημα, προφανώς επιδιώκουν την επιστροφή της επένδυσής τους, αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο συγκεκριμένα η Συμμαχία Επιχειρησιακού Λογισμικού (BSA), ένας οργανισμός πίεσης για τις μεγάλες αμερικανικές εταιρίες χωρίς Ευρωπαϊκή ανάμιξη, πιέζει με τέτοια επιμονή για την υιοθέτηση των πατεντών λογισμικού στην Ευρώπη.

Η Ευρώπη ακόμη προηγείται των ΗΠΑ στη βιομηχανία πληροφορικής, καθώς είναι μία περιοχή ελεύθερη από το βάρος των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στο λογισμικό τα οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες επιβάλουν στον εαυτό τους.

Οι μικρομεσαίες εταιρίες λογισμικού έχουν κάνει την Ευρώπη έναν κεντρικό παίκτη στην καινοτομία, ενώ στις ΗΠΑ, η ανάπτυξη καινοτόμου λογισμικού περιορίζεται σε λίγα μονοπώλια.

Το Ευρωπαϊκό Γραφείο Πατεντών (EPO)

Μία άλλη ομάδα που επωφελείται από τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας λογισμικού είναι οι δικηγόροι πατεντών, επειδή αυτοί χρησιμεύουν για την υποβολή των σχετικών αιτήσεων για την εκχώρηση πατέντας και την υπεράσπιση της πατέντας στο δικαστήριο. Από την πλευρά τους, οι πατέντες λογισμικού προσφέρουν μία περιοχή σχεδόν απεριόριστης δυνατότητας εφαρμογής τους χωρίς την ανάγκη ανάπτυξης ή έρευνας.

Ένας από τους χώρους όπου μπορεί κανείς να συναντήσει δικηγόρους πατεντών είναι βέβαια το Ευρωπαϊκό Γραφείο Πατεντών (EPO), το οποίο έχει προετοιμάσει το έδαφος για την εισαγωγή των πατεντών λογισμικού έχοντας παραχωρήσει περίπου 30,000 πατέντες λογισμικού -- ενεργώντας ξεκάθαρα εκτός πλαισίου δικαιοδοσίας και με περιφρόνηση στην Ευρωπαϊκή Συνθήκη του 1973 για τα Διπλώματα Ευρεσιτεχνίας.

Επειδή ένας τόπος γνωριμίας με τους δικηγόρους πατεντών είναι και πολλά υπουργεία από όλη την Ευρώπη και χωρίς να επιδιώκουν να έχουν ανάμιξη με το EPO, πολλοί Ευρωπαίοι πολιτικοί τώρα προσπαθούν να νομιμοποιήσουν τις πατέντες αναγνωρίζοντάς τις ως ''υλοποιημένες με ηλεκτρονικό υπολογιστή εφευρέσεις''.

Για αυτό το λόγο η οδηγία που μας απασχολεί ονομάζεται οδηγία για τη ''δυνατότητα απονομής διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας σε υλοποιημένες με ηλεκτρονικό υπολογιστή εφευρέσεις''.