Το Ελεύθερο Λογισμικό στην Ευρώπη
Οι ευρωπαϊκές προοπτικές και η δραστηριότητα του FSFE
[PDF (στα Αγγλικά, a4); 81k]Georg C. F. Greve <greve@fsfe.org>
"Public Service Review - European Union," 5th edition
http://www.publicservice.co.uk/europe/spring2003/eu_spring2003_contents.asp
Εισαγωγή
Το Ελεύθερο Λογισμικό — ιδιαίτερα το λειτουργικό σύστημα GNU/Linux — και το FSFE έχουν πρόσφατα γίνει περισσότερο διακριτά στην πολιτική ημερήσια διάταξη. Αυτό το άρθρο θα επιδιώξει να αναλύσει μερικά από τα σημαντικότερα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά οφέλη, τα οποία το Ελεύθερο Λογισμικό προσφέρει στις Ευρωπαϊκές χώρες και στην Ευρώπη συνολικά. Θα παρουσιάσει επίσης την εσωτερική διάσταση της δραστηριότητας του FSFE.
Ως έννοια και υπόδειγμα, το Ελεύθερο Λογισμικό ασχολείται με ορισμένες από τις πιο θεμελιώδεις ανάγκες των κοινωνιών κατά τη μετάβασή τους στην μεταβιομηχανική εποχή της πληροφορίας. Ο πιο διακριτός οργανισμός σε αυτό το πεδίο, το Ίδρυμα Ελεύθερου Λογισμικού (Free Software Foundation, FSF), ιδρύθηκε το 1985, σε μια χρονική περίοδο που ο κόσμος είχε μόλις αρχίσει να εξοικειώνεται με τις βασικότερες αρχές της τεχνολογίας πληροφοριών.
Με τον πρώτο τυπικό ορισμό του Ελεύθερου Λογισμικού και τη δημιουργία της GNU Γενικής Άδειας Δημόσιας Χρήσης (General Public License, GNU GPL) και της GNU Κατώτερης Γενικής Άδειας Δημόσιας Χρήσης (Lesser General Public License, GNU LGPL), το FSF όχι μόνο δημιούργησε (και ακόμη συντηρεί) τις δύο πιο δημοφιλείς άδειες χρήσης για το Ελεύθερο Λογισμικό που είναι σε χρήση σήμερα, αλλά εφηύρε και την ιδέα του "Copyleft", που αναφέρεται στην προστασία του Ελεύθερου Λογισμικού από τη δυνατότητα στέρησης της ελευθερίας του.
Το Ελεύθερο Λογισμικό ορίζεται από τέσσερις βασικές ελευθερίες για τον χρήστη. Η πρώτη ελευθερία — μερικές φορές αναφέρεται και ως ελευθερία 0 — είναι η απεριόριστη χρήση ενός προγράμματος για οποιονδήποτε λόγο. Αυτό σημαίνει ότι μία άδεια χρήσης Ελεύθερου Λογισμικού πρέπει να επιτρέπει τη χρήση του σε όλες τις εμπορικές και μη-εμπορικές εφαρμογές για να πληρεί αυτό το κριτήριο.
Η δεύτερη ελευθερία — η ελευθερία 1 κατά τον ορισμό του Ελεύθερου Λογισμικού [1] — είναι η ελευθερία του χρήστη να μελετά ένα πρόγραμμα, να μαθαίνει πώς αυτό λειτουργεί και να το προσαρμόζει στις δικές του ανάγκες. Οι άλλες δύο ελευθερίες είναι οι ελευθερίες για αναδιανομή μη-τροποποιημένων αντιγράφων και η ελευθερία έκδοσης τροποποιημένων αντιγράφων που βελτιώνουν το παρόν επίπεδο ανάπτυξης.
Με αυτές τις ελευθερίες, καθένας είναι ελεύθερος να επιλέξει να ασκήσει μία ή περισσότερες από αυτές, αλλά μπορεί επίσης να επιλέξει να μην ασκήσει καμία.
Οι άδειες χρήσης που προσφέρουν αυτές τις ελευθερίες αναφέρονται ως άδειες χρήσης Ελεύθερου Λογισμικού [2]. Μια ειδική περίπτωση άδειας χρήσης Ελεύθερου Λογισμικού, η αποκαλούμενη "Copyleft" άδεια χρήσης, έχει ήδη μνημονευθεί παραπάνω. Αυτές οι άδειες χρήσης δίνουν σε κάθε χρήστη τις ελευθερίες που περιγράφηκαν παραπάνω, αλλά ρητά απαγορεύουν σε ένα διανομέα να τις απαλείψει, μια πράξη που θα καθιστούσε τους παραλήπτες λογισμικού στερημένου από τις ελευθερίες αυτές, εξαρτώμενους από αυτόν το συγκεκριμένο διανομέα.
Επειδή η πρόσβαση στον πηγαίο κώδικα είναι μια αναγκαιότητα για την άσκηση αυτών των ελευθεριών για γλώσσες προγραμματισμού με διακριτό πηγαίο κώδικα, ορισμένοι πρότειναν να χρησιμοποιηθεί ο "Ανοιxτός Κώδικας" ως όρος του μάρκετινγκ για το Ελεύθερο Λογισμικό το 1998· σήμερα για το Ελεύθερο Λογισμικό μερικές φορές χρησιμοποιείται αυτός ο όρος του μάρκετινγκ.
Η καλή πρόθεση της ευρύτερης διάδοσης του Ελεύθερου Λογισμικού είχε δυστυχώς την απρόσμενη επίπτωση της αποδυνάμωσης της διάκρισης μεταξύ Ελεύθερου και ιδιοκτησιακού/μη-ελεύθερου λογισμικού [3]. Συνεπώς το Ίδρυμα Ελεύθερου Λογισμικού συνιστά ιδιαίτερα να γίνεται λόγος για Ελεύθερο Λογισμικό ή για έναν επαρκή αντίστοιχο όρο στην τοπική γλώσσα· όπως θα γίνει και για το υπόλοιπο αυτού του άρθρου.
Οι οικονομικές προοπτικές για το Ελεύθερο Λογισμικό
Παρά τις προσπάθειες των προμηθευτών του ιδιοκτησιακού λογισμικού — ιδιαίτερα αυτών που έχουν έδρα τις Ηνωμένες Πολιτείες και έχουν το μονοπώλιο στις περιοχές δραστηριότητάς τους — να το παρουσιάσουν έτσι, το Ελεύθερο Λογισμικό δεν είναι μια επίθεση που έχει στόχο συγκεκριμένες εταιρίες.
Το Ελεύθερο Λογισμικό πρέπει να γίνει κατανοητό ως ένα νέο παράδειγμα, ένα νέο υπόδειγμα διαχείρισης του λογισμικού με βάση δοκιμασμένες έννοιες. Είναι ένα υπόδειγμα που διατηρεί τις αγορές ανοιχτές και ελεύθερα προσβάσιμες· ως τέτοιο δεν μπορεί να έχει στόχο συγκεκριμένες εταιρίες, αφού κάθε εταιρία μπορεί να συμμετάσχει σε αυτήν τη νέα αγορά.
Σε μια οικονομία Ελεύθερου Λογισμικού, θα υπάρχουν ηγέτες της αγοράς, αλλά η πιθανότητα εμφάνισης ανεξέλεγκτων μονοπωλίων είναι πολύ μικρότερη.
Για τα σημερινά μονοπώλια αυτό μπορεί να φαίνεται απειλητικό. Αλλά καθώς ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα — ίσως το σημαντικότερο — της Ευρωπαϊκής βιομηχανίας πληροφορικής είναι η εξάρτησή της από ξένα μονοπώλια πληροφορικής, η αποδυνάμωση αυτών των μονοπωλίων έχει γίνει απαραίτητη για την ευημερία της Ευρώπης.
Αυτή η σημερινή μονοπωλιακή κατάσταση είναι λογική συνέπεια του ιδιοκτησιακού υποδείγματος λογισμικού, το οποίο δείχνει μια ισχυρή συστημική προτίμηση προς το ιδιοκτησιακό λογισμικό. Ο λόγος είναι ότι το ιδιοκτησιακό λογισμικό έχει την τάση να λειτουργεί σωστά μόνο με τον εαυτό του.
Με ένα τέτοιο ιδιοκτησιακό λογισμικό, η επικοινωνία μεταξύ δύο χρηστών απαιτεί ότι και οι δύο χρησιμοποιούν το ίδιο λογισμικό. Δεδομένου ότι κάθε άτομο στις δυτικές χώρες υποτίθεται ότι γνωρίζει τουλάχιστο άλλα πέντε, αυτό οδηγεί σε ένα είδος "εξάπλωσης ιού", όπου ένας χρήστης υποχρεώνει τον επόμενο να χρησιμοποιήσει το ίδιο λογισμικό, δημιουργώντας μονοπώλιο.
Στη θεωρία, τα ανοιχτά πρότυπα μπορούν να προσφέρουν έναν τρόπο εξόδου από αυτό το κλείδωμα στον προμηθευτή, αλλά το παρελθόν έχει δείξει ότι κανένα ανοιχτό πρότυπο δεν ήταν ποτέ επιτυχημένο εκτός αν είχε υλοποιηθεί με Ελεύθερο Λογισμικό.
Η δυνατότητα διεύρυνσης και κλειδώματος μιας βάσης χρηστών με τροποποίηση ενός ανοιχτού προτύπου — μια διαδικασία που περιγράφεται κατ' ευφημισμό ως "βελτίωση" προτύπου — η οποία έχει ως επακόλουθο να επιτρέπει μόνο τη μετάβαση σε ένα ορισμένο λογισμικό, αλλά όχι την απομάκρυνση από αυτό, έχει αποδειχθεί ότι είναι μεγάλος πειρασμός για τους μεγάλους παίκτες σε αυτό το πεδίο.
Όπως το παρελθόν έχει αποδείξει, είναι αναποτελεσματική η επιβολή ανοιχτών προτύπων σε προμηθευτές ιδιοκτησιακού λογισμικού εξαιτίας της ταχείας ανάπτυξης σε αυτόν τον τομέα σε συνδυασμό με την αδιαφάνεια του ιδιοκτησιακού λογισμικού και τη σχετικά αργή πρόοδο στη διαδικασία των πολιτικών αποφάσεων.
Και βέβαια, με την προϋπόθεση ότι οι προμηθευτές θα αποδεχθούν τέτοια μέτρα και δεν θα χρησιμοποιήσουν επιρροή που βασίζεται στο μονοπώλιό τους για να σταματήσουν οριστικά τέτοιες πρακτικές, όπως έχουν δείξει πρόσφατες περιπτώσεις παραβιάσων της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η δομή της οικονομίας του Ελεύθερου Λογισμικού
Οι διαφορές είναι πολύ μικρότερες από όσο πολλοί θα ήθελαν να σας πείσουν. Ο χρηματιστηριακά πιο σημαντικός τομέας σήμερα είναι το λογισμικό για επιχειρησιακές δραστηριότητες και το μεγαλύτερο εισόδημα παράγεται μέσα από τις υπηρεσίες αυτού του τομέα. Αυτό είναι απίθανο να αλλάξει.
Είναι αλήθεια ότι τα έσοδα από άδειες χρήσης είναι πιθανότερο να υποχωρήσουν, και μάλλον να υποχωρήσουν σημαντικά. Ωστόσο αυτό επηρεάζει ένα πολύ μικρό μέρος των εσόδων από το λογισμικό· ένα μέρος το οποίο ευθύνεται για το αρνητικό εμπορικό ισοζύγιο μεταξύ της Ευρώπης και των Ηνωμένων Πολιτειών σήμερα.
Τηρουμένων όλων των αναλογιών, η μεγαλύτερη πηγή εσόδων σήμερα είναι οι υπηρεσίες. Αυτός ο τομέας θα μπορεί να αναπτυχθεί σημαντικά σε μια οικονομία Ελεύθερου Λογισμικού.
Στο σημερινό σύστημα, όπου κυριαρχεί το ιδιοκτησιακό λογισμικό, μόνο οι εταιρίες που υποστηρίζονται από μονοπώλια μπορούν να προσφέρουν υπηρεσίες· συνήθως μόνο ένα μικρό μέρος από ό,τι θα ήταν δυνατό. Το υπόλοιπο γίνεται είτε από τα ίδια τα μονοπώλια — προκαλώντας την έξοδο από την Ευρώπη άλλης μιας ροής εσόδων — ή καθόλου.
Το ελεύθερο λογισμικό προσφέρει μεγαλύτερη ανεξαρτησία για τις Ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, επιτρέποντάς τους να προσφέρουν το πλήρες πακέτο υπηρεσιών αν επιθυμούν ή να συνεργαστούν με άλλους αν αυτό φαίνεται οικονομικά αποδοτικότερο.
Επίσης θα μπορούν να προσφέρουν λύσεις για όσες υπηρεσίες είναι ήδη σε ζήτηση, ή για όσες μπορούν να δημιουργήσουν ζήτηση, κάτι το οποίο είναι σήμερα αδύνατο επειδή οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν έλλειψη επαρκούς πρόσβασης και ελέγχου στο λογισμικό από το οποίο αυτές οι υπηρεσίες εξαρτώνται.
Σε μια οικονομία Ελεύθερου Λογισμικού, το σημερινό εισόδημα στον τομέα των υπηρεσιών θα αναδιανεμηθεί πιο πολύ σε όφελος των Ευρωπαίων προμηθευτών και ο τομέας συνολικά θα μπορεί να παρουσιάσει την αναμενόμενη μεγέθυνση.
Μειώνοντας τις εξαρτήσεις
Πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη ότι σήμερα οι κάτοχοι των μονοπωλίων ελέγχουν την Ευρωπαϊκή βιομηχανία πληροφορικής καθώς θα μπορούσαν να οδηγήσουν τις περισσότερες εταιρίες εκτός αγοράς απαγορεύοντάς τους την πρόσβαση στο μονοπώλιό τους ή καθιστώντας την πρόσβαση τόσο δύσκολη ώστε η οικονομική κατάσταση πιθανώς θα οδηγήσει τις εταιρίες εκτός αγοράς.
Ακόμα χειρότερα, τα μονοπώλια του λογισμικού μπορούν να συνδεθούν με τα μονοπώλια του υλικού. Έτσι ένα τμήμα του μονοπωλιακού λογισμικού θα τρέχει μόνο σε εξειδικευμένο υλικό και σε αντάλλαγμα οι προμηθευτές αυτού του υλικού θα δίνουν τον εξοπλισμό τους με αυτό το συγκεκριμένο λογισμικό.
Σύμφωνα με το παράδειγμα του Ελεύθερου Λογισμικού δεν μπορεί να οικοδομηθεί αυτό το είδος του συντιθέμενου μονοπωλίου. Στην πραγματικότητα το Ελεύθερο Λογισμικό ενθαρρύνει την ανεξαρτησία από πλατφόρμες και τα συστήματα Ελεύθερου Λογισμικού (π.χ. τα συστήματα GNU/Linux και BSD) τρέχουν σε περισσότερες πλατφόρμες υλικού από οποιοδήποτε άλλο ιδιοκτησιακό λειτουργικό σύστημα.
Επειδή η ελευθερία τροποποίησης επιτρέπει την επέκταση της υποστήριξης και για άλλες πλατφόρμες υλικού, το Ελεύθερο Λογισμικό προσφέρει ένα σταθερό θεμέλιο για καινοτόμες πρωτοβουλίες στο υλικό που θα μπορούσαν να ξεκινήσουν ακόμα και από ένα τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο.
Με αυτόν τον τρόπο το Ελεύθερο Λογισμικό δεν επαναφέρει μόνο τον ανταγωνισμό στο λογισμικό, αλλά επίσης τον επεκτείνει και στο πεδίο του υλικού.
Εθνική οικονομία
Επειδή το μεγαλύτερο μέρος της ανάπτυξης λογισμικού φέρνει κοντά παλιές και γνωστές αρχές, αυτές υλοποιούνται ξανά τουλάχιστο μια φορά από κάθε εταιρία, μερικές φορές μια φορά για κάθε έργο.
Σε όρους εθνικής οικονομίας, το ιδιοκτησιακό λογισμικό είναι σπατάλη εργατικού δυναμικού υψηλής εξειδίκευσης. Το παράδειγμα του ιδιοκτησιακού λογισμικού απασχολεί τους προγραμματιστές στην επανεφεύρεση του τροχού, καθυστερώντας την καινοτομία.
Το Ελεύθερο Λογισμικό επιτρέπει την οικοδόμηση πάνω σε αυτά τα παλιά και γνωστά δομικά στοιχεία, με αποτέλεσμα το χαμήλωμα του φράγματος εισόδου στην αγορά για νέες και καινοτόμες εταιρίες.
Επίσης, η βιομηχανία λογισμικού είναι μόνο ένα τμήμα της συνολικής οικονομίας. Καθώς το λογισμικό είναι η κόλλα που κρατάει μαζί μια ψηφιακά δικτυωμένη οικονομία, όλοι οι τομείς πληρώνουν το κόστος για την ανεπάρκεια του υποδείγματος του ιδιοκτησιακού λογισμικού.
Σήμερα, οι περισσότερες, εκτός της πληροφορικής, εταιρίες χρησιμοποιούν ιδιοκτησιακές λύσεις. Αυτό τις καθιστά δέσμιες των προμηθευτών τους για κρίσιμες πτυχές της οικονομικής τους δραστηριότητας όπως η τήρηση των μετοχών, η εγγραφή και πληρωμή λογαριασμών ή η επικοινωνία με πελάτες, προμηθευτές ή και ανταγωνιστές.
Οι υποχρεωτικές ενημερώσεις είναι μία συνέπεια, η ανάγκη, μερικές φορές, αντικατάστασης μιας πλήρους λύσης πληροφορικής, οι χρόνοι διακοπής, συμπεριλαμβανομένης της νέας κατάρτισης για τους υπαλλήλους, είναι μια άλλη. Λύσεις με βάση το Ελεύθερο Λογισμικό απομακρύνουν σχεδόν εντελώς αυτήν την εξάρτηση.
Καθώς η εταιρία επωφελείται από τις ελευθερίες που περιγράφονται πιο πάνω, οι ενημερώσεις μπορεί να γίνονται σύμφωνα με την οικονομική κατάσταση της εταιρίας. Σε περίπτωση προβλημάτων με τον προμηθευτή, η λύση παραμένει χρησιμοποιήσιμη και έτσι ένας άλλος προμηθευτής μπορεί να βρεθεί.
Στην τελευταία περίπτωση, απαιτείται επένδυση από τον νέο προμηθευτή για τη διαχείριση της λύσης, αλλά αυτό το κόστος είναι σημαντικά χαμηλότερο από το κόστος μιας εντελώς νέας λύσης. Επίσης τα έμμεσα κόστη σε όρους δυσαρέσκειας του πελάτη, κατάρτισης των υπαλλήλων και χρόνων διακοπής συνήθως δεν εμφανίζονται.
Μπορεί να θεωρηθεί αναμενόμενο ότι αυτά τα αποτελέσματα θα βοηθήσουν στην αναζωογόνηση της οικονομίας συνολικά. Ουσιαστικά, η Ευρώπη μπορεί να κερδίσει οικονομικά αναπτύσσοντας μόνο το Ελεύθερο Λογισμικό σε μαζική κλίμακα.
Κοινωνικά ζητήματα
Η πρόσβαση στο λογισμικό γίνεται αυξανόμενα σημαντική για τη συμμετοχή στις πολιτιστικές, κοινωνικές και οικονομικές ανταλλαγές της ανθρωπότητας. Για το ξεχωριστό άτομο αυτό σημαίνει ότι η πρόσβαση στο λογισμικό καθορίζει την ικανότητα για επικοινωνία, μελέτη και εργασία. Μελέτες από τις Ηνωμένες Πολιτείες δείχνουν ότι ο μέσος άνθρωπος αλληλεπιδρά περίπου 150 φορές την ημέρα με το λογισμικό.
Κατά συνέπεια, το λογισμικό πρέπει να γίνει κατανοητό ως μια μορφή πολιτιστικής περιουσίας, μιας πολιτισμικής τεχνικής. Όσο υπάρχει ανθρωπότητα, οι νέες πολιτισμικές τεχνικές έφερναν στο προσκήνιο την ερώτηση του ποιος έχει πρόσβαση σε αυτές. Το Ελεύθερο Λογισμικό διασφαλίζει ότι όλοι διατηρούν ισότιμη πρόσβαση στην πολιτιστική περιουσία στην οποία το λογισμικό έχει μετατραπεί.
Σε όρους ασφάλειας των δεδομένων και προστασίας, ένα άλλο ζήτημα προκύπτει. Καθώς οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές είναι πάντα αδιαφανείς — δεν είναι δυνατό να ξεχωρίσεις με μηχανική παρατήρηση τι κάνει ένας υπολογιστής — γίνεται ακόμα σημαντικότερη η πλήρης διαφάνεια στο λογισμικό. Διαφορετικά χάνεται η ικανότητα των χρηστών να καθορίσουν τι κάνουν οι υπολογιστές τους και συνεπώς δεν θα έχουν έλεγχο στα προσωπικά τους ή άλλα δεδομένα.
Το Ελεύθερο Λογισμικό είναι πλήρως διαφανές, διατηρώντας στο μέγιστο τον πληροφοριακό αυτοκαθορισμό.
2001: Το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα Ελεύθερου Λογισμικού
Τα δίκτυα τείνουν να είναι σταθερότερα από τους μεμονωμένους κόμβους και η Ευρώπη είναι μία από τις ηγετικές περιοχές — αν όχι η ηγετική — για το Ελεύθερο Λογισμικό. Έτσι το 2001, το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα Ελεύθερου Λογισμικού (Free Software Foundation Europe, FSFE) ιδρύθηκε ως ομοθυγατρικός οργανισμός του Ιδρύματος Ελεύθερου Λογισμικού της Βόρειας Αμερικής. Νομικά, χρηματοδοτικά και προσωπικά ανεξάρτητοι μεταξύ τους, δραστηριοποιούνται από κοινού σε όλες τις πτυχές του Ελεύθερου Λογισμικού σε ένα πνεύμα ισότιμης συνεργασίας.
Το ίδιο το FSFE περιλαμβάνει το όραμα μιας ισχυρής Ευρώπης ενωμένης με συνεργασία και αμοιβαία κατανόηση με προς το παρόν τέσσερις χώρες (Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Σουηδία) να αντιπροσωπεύονται πλήρως, τρεις ακόμη με σχέση συνεργασίας (Ηνωμένο Βασίλειο, Πορτογαλία, Αυστρία) και πολλές άλλες να συμμετέχουν μέσα από τακτικές συνεργασίες.
Μια κύρια λειτουργία του FSFE είναι να παρέχει ένα Ευρωπαϊκό κέντρο αρμόδιο για το Ελεύθερο Λογισμικό, να προσφέρει συμβουλές σε κυβερνήσεις, επιτροπές, εταιρίες, δημοσιογράφους και άλλους.
Στο πλαίσιο αυτών των δραστηριοτήτων, το FSFE προσεκλήθη να παρέχει έναν ειδικό στην Επιτροπή Δικαιωμάτων Πνευματικής Ιδιοκτησίας στο Λονδίνο [4] και παρουσίασε το Ελεύθερο Λογισμικό σε ένα τεχνικό συνέδριο του ΟΟΣΑ στο Τόκιο με πρόσκληση του Γερμανικού Υπουργείου Οικονομίας και Τεχνολογίας.
Άλλες δραστηριότητες περιλαμβάνουν τακτική εργασία για προγράμματα, για παράδειγμα το AGNULA [5], ένα πρόγραμμα που χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (IST-2001-34879).
Για το 6ο πρόγραμμα πλαίσιο, το FSFE έχει εκδώσει μια σύσταση που υποστηρίχθηκε από περισσότερους από 50 εταίρους, με την οποία τα πλεονεκτήματα του Ελεύθερου Λογισμικού για την Ευρώπη συσχετίζονται με αποδεκτούς Ευρωπαϊκούς στόχους· δόθηκαν συγκεκριμένες συστάσεις για το πώς η Ευρώπη μπορεί να κεφαλαιοποιήσει στηριζόμενη σε αυτά [6].
Επίσης το FSFE ασχολείται με την υποστήριξη της νομικής θεμελίωσης του Ελεύθερου Λογισμικού, για παράδειγμα βοήθησε ένα τοπικό ινστιτούτο για νομικά ζητήματα του Ελεύθερου Λογισμικού, το ifross, στην τροποποίηση ενός Γερμανικού νόμου για τα πνευματικά δικαιώματα και πρόσφατα εξέδωσε το Συμφωνητικό Εμπιστευτικότητας Άδειας Χρήσης (Fiduciary Licence Agreement, FLA) [7], το οποίο θα βοηθήσει στη νομική διατηρησιμότητα του Ελεύθερου Λογισμικού.
Κεφαλαιοποιώντας πάνω στο Ελεύθερο Λογισμικό
Το Ελεύθερο Λογισμικό προσφέρει μοναδικές ευκαιρίες για την Ευρώπη γεωγραφικά και για τα Ευρωπαϊκά κράτη. Στην πραγματικότητα η Ευρώπη σήμερα βρίσκεται στην καλύτερη θέση για να επωφεληθεί όλων των πλεονεκτημάτων του Ελεύθερου Λογισμικού και να περάσει στην εποχή της πληροφορίας με πλεονέκτημα από την εκκίνηση.
Πιθανά πλεονεκτήματα περιλαμβάνουν ευρύτερη ανεξαρτησία, αυξημένη βιωσιμότητα, ελευθερία από ξένα μονοπώλια, εναλλακτικές δυνατότητες για το υλικό και το λογισμικό, μια ισχυρότερη εσωτερική αγορά και καλύτερη προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών.
Για να γίνουν αυτά πράξη, γίνεται ολοένα σημαντικότερη η διάθεση ξεκάθαρων δηλώσεων και πολιτικών υπέρ του Ελεύθερου Λογισμικού, όπως το bonus αξιολόγησης για προγράμματα Ελεύθερου Λογισμικού που ορίζεται στο πρόγραμμα IST ή τη δήλωση πολιτικής από τον Liikanen στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο [8] σχετικά με το Ελεύθερο Λογισμικό στη δημόσια διοίκηση.
Στην πραγματικότητα η δημόσια διοίκηση τυγχάνει να παρέχει ένα εξαιρετικό σημείο αφετηρίας για τη μετάβαση στο Ελεύθερο Λογισμικό για τρεις λόγους.
Πρώτον, μια κυβέρνηση που χρησιμοποιεί ιδιοκτησιακό λογισμικό γεννάει την τάση να εξαναγκάζει τους πολίτες της να χρησιμοποιούν το ίδιο λογισμικό εξαιτίας του προαναφερθέντος συμπτώματος "εξάπλωσης ιού" του ιδιοκτησιακού λογισμικού. Καθώς οι κυβερνήσεις έχουν την ηθική υποχρέωση να είναι διαθέσιμες σε όλους τους πολίτες τους, μπορούν να προσφέρουν ένα δίκαιο επιχείρημα για το Ελεύθερο Λογισμικό με βάση το σκεπτικό ότι δεν επιθυμούν να εξαναγκάσουν τους πολίτες τους σε ένα επιζήμιο μονοπώλιο.
Δεύτερον, η δημόσια διοίκηση έχει πάντα έλλειψη πόρων, αλλά η πλειονότητα των πόρων που ξοδεύονται για την πληροφορική σπαταλώνται με την υιοθέτηση μιας ξεχωριστής λύσης για κάθε υπουργείο ή περιφέρεια, όταν τα πραγματικά προβλήματα είναι παρόμοια και η μαζική συνεργασία θα ήταν δυνατή.
Και τέλος, η χρήση του Ελεύθερου Λογισμικού στη δημόσια διοίκηση θα προβάλλει ένα πρότυπο, ενθαρρύνοντας πολίτες και επιχειρήσεις να βρουν διέξοδο από νοσηρές εξαρτήσεις, να συνηθίσουν στο νέο υπόδειγμα και να δραστηριοποιηθούν οικονομικά και κοινωνικά σε αυτό.
Πολλές Ευρωπαϊκές περιφέρειες ήδη έχουν πάρει πρωτοβουλίες για την υποχρεωτική χρήση του Ελεύθερου Λογισμικού στη δημόσια διοίκηση. Για παράδειγμα, η επιτροπή που είναι επιφορτισμένη με αυτό το ζήτημα για τη γαλλόφωνη περιοχή των Βρυξελλών γνωμοδότησε υπέρ ενός τέτοιου κανονισμού στις 11 Φεβρουαρίου 2003.
Η δημόσια διοίκηση στην Ευρώπη πρέπει τουλάχιστο να διασφαλίσει την προτίμηση στο Ελεύθερο Λογισμικό έναντι του ιδιοκτησιακού και να απαιτήσει ανοιχτά πρότυπα για τα οποία υπάρχει υλοποίηση αναφοράς Ελεύθερου Λογισμικού.
Επίσης όποτε ξοδεύεται δημόσιο χρήμα, ξοδεύοντάς το σε Ελεύθερο Λογισμικό εξασφαλίζεται το όφελος για το κοινό και την οικονομία. Στο παρελθόν, αυτό το χρήμα συνήθως είτε ξοδευόταν για ιδιοκτησιακό λογισμικό, συχνά σε όφελος μόνο της προμηθεύτριας εταιρίας ιδιοκτησιακού λογισμικού με άμεση επιβάρυνση της κοινωνίας και της οικονομίας ως σύνολο, ή χανόταν εξ ολοκλήρου.
Για την περίοδο μετάβασης προς μια βιωσιμότερη προσέγγιση, ιδιαίτερα οι αποκαλούμενες "Copyleft" άδειες χρήσης — η Γενική Άδεια Δημόσιας Χρήσης GNU (General Public License, GNU GPL) είναι η πιο διαδεδομένη — παρέχουν μια ακέραια βάση για παρόμοια προγράμματα.
Αυτές οι άδειες χρήσης θα διασφαλίσουν ότι τα αποτελέσματα των πόρων που δαπανήθηκαν θα είναι διαθέσιμα για όλη την οικονομία και την κοινωνία ισότιμα, καλλιεργώντας μια γενική άνθηση της οικονομικής δραστηριότητας. Θα ανθίστανται σε προσπάθειες κτήσης των αποτελεσμάτων από οποιαδήποτε εταιρία ή άτομο που θα προσπαθήσει να επαναφέρει τις παλιές μονοπωλιακές καταστάσεις.
Διακυβέρνηση με επίγνωση της εποχής της πληροφορίας
Όπως η πληροφορική διαπερνά όλη την οικονομία και κοινωνία, οι κυβερνητικές αποφάσεις σε μια περιοχή μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τις ευκαιρίες στην εποχή της πληροφορίας. Δεδομένου του Ευρωπαϊκού στόχου προς την οικονομία της πληροφορίας, γίνεται απαραίτητη η ευαισθητοποίηση για αυτά τα ζητήματα σε όλα τα επίπεδα της διακυβέρνησης.
Υπάρχουν πολλές πολιτικές σε εκκρεμότητα ή σε εφαρμογή οι οποίες πρόκειται να καταφέρουν σοβαρό πλήγμα στην Ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα. Πρέπει να εμποδιστούν ή να καταργηθούν αν αναζητείται τρόπος η Ευρώπη να παραμείνει στην κορυφή.
Μια πολιτική που απειλεί εξίσου το ιδιοκτησιακό και το Ελεύθερο Λογισμικό είναι οι πατέντες λογισμικού. Το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας είναι μία εντελώς ακατάλληλη έννοια για το λογισμικό καθώς έχει πολλές διαφορετικές ιδιότητες. Η εμπειρία δείχνει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ήδη πληρώνουν ακριβά το σύστημα πατεντών λογισμικού που διατηρούν με τη μείωση της καινοτομίας.
Για να αναφερθώ στον Bill Gates από ένα εσωτερικό υπόμνημα: "Αν οι άνθρωποι είχαν καταλάβει πώς οι πατέντες παραχωρούνταν όταν οι περισσότερες από τις σημερινές ιδέες ανακαλύπτονταν και άφηναν τις πατέντες εκτός, η βιομηχανία σήμερα θα ήταν σε πλήρη ακινησία ... Η λύση είναι να πατεντάρουμε όσο μπορούμε περισσότερο. Μία μελλοντική νέα εταιρία με προοπτικές χωρίς δικές της πατέντες θα αναγκαστεί να πληρώσει οποιαδήποτε τιμή οι γίγαντες θα διαλέξουν να επιβάλλουν. Αυτή η τιμή θα μπορούσε να είναι υψηλή: Οι εδραιωμένες εταιρίες έχουν ένα ενδιαφέρον να αποκλείουν μελλοντικούς ανταγωνιστές". [9]
Ένας άλλος εξαιρετικά επιζήμιος νόμος είναι η Ευρωπαϊκή Οδηγία για τα Πνευματικά Δικαιώματα (European Copyright Directive, EUCD). Η αντίστοιχη για τις ΗΠΑ, η Digital Millennium Copyright Act (DMCA) ήδη χρησιμοποιείται με επιτυχία από ομάδες όπως η Σαϊεντολογία για να λογοκρίνει ανεπιθύμητους ιστότοπους [10]. Παρόμοιες περιπτώσεις αναμένονται και στην Ευρώπη.
Από οικονομική άποψη, η EUCD είναι ακραία αντι-ανταγωνιστική. Καθώς καθιστά παράνομη την καταστρατήγηση για ο,τιδήποτε θεωρείται μέτρο προστασίας, δίνεται στην εταιρία που δημιούργησε τα τεχνικά μέτρα απόλυτος έλεγχος πάνω στο ποιος μπορεί και ποιος όχι να συμμετέχει στην αγορά με βάση αυτά τα μέτρα ή πώς οι εταιρίες πρέπει να συμπεριφέρονται.
Ένα παράδειγμα είναι η πρόσφατη υπόθεση εναντίον του νεαρού Jon Johansen, στην οποία το ερώτημα για το αν η αγορά ενός DVD σε ένα κατάστημα δίνει το δικαίωμα στον πελάτη να δει το DVD στον υπολογιστή του έχει γίνει κεντρικό ζήτημα. Η EUCD επίσης προβάλλει ένα σοβαρό εμπόδιο στις ελευθερίες του λόγου, της επικοινωνίας και της επιλογής επαγγέλματος, δίνοντάς της έναν κάπως αντιδημοκρατικό τόνο.
Αυτές οι δύο πολιτικές ή βρίσκονται σε διαδικασία υιοθέτησης ή έχουν ήδη υιοθετηθεί και πρέπει να καταργηθούν πριν κάνουν μεγαλύτερη ζημιά στην ανταγωνιστική αιχμή της Ευρώπης.
Η τωρινή νέα πρωτοβουλία για περαιτέρω μείωση του ανταγωνισμού στην αγορά είναι το Palladium και ο αντίστοιχος εξοπλισμός, που προτάθηκαν από την TCPA. Αυτή η πρωτοβουλία, η οποία εύχεται να γίνει γνωστή ως ενισχυτική της αξιοπιστίας των ηλεκτρονικών υπολογιστών, περιγράφεται καλύτερα με τον όρο "Treacherous Computing" [11].
Υπό το πρόσχημα της προσπάθειας βελτίωσης της ασφάλειας των υπολογιστών, η TCPA προφανώς επιδιώκει να ξεφορτωθεί έννοιες και παραδείγματα ανταγωνιστικά με τους κατόχους μονοπωλίων του ιδιοκτησιακού υποδείγματος λογισμικού. Για άλλη μια φορά η Ευρώπη θα βρεθεί μαζί με τους ηττημένους.
Συμπέρασμα
Το Ελεύθερο Λογισμικό ως ένα νέο παράδειγμα προσφέρει μία σταθερή, μακροχρόνια και διατηρήσιμη προσέγγιση με υψηλότερο δυναμισμό και αυξανόμενη αποδοτικότητα. Η πρώτη περιοχή που θα το κατανοήσει και το υιοθετήσει σε μια μεγαλύτερη κλίμακα είναι πιθανότερο να γίνει η ηγέτιδα δύναμη στην εποχή της πληροφορίας.
Σήμερα φαίνεται απίθανο ότι το Ελεύθερο Λογισμικό θα μπορέσει ποτέ να αντικαταστήσει εντελώς το ιδιοκτησιακό, αλλά θέτοντας το Ελεύθερο Λογισμικό ως το κυρίαρχο υπόδειγμα, η Ευρώπη θα ήταν δυνατό να απαλλαγεί από τις εξαρτήσεις των ξένων μονοπωλίων, τα οποία τώρα σχηματίζουν μια ιδιαίτερα ασταθή και δυσμενή κατάσταση για την Ευρωπαϊκή βιομηχανία πληροφορικής.
Η Ευρώπη βρίσκεται τώρα στη μοναδική κατάσταση να έχει μια μεγάλη προσφορά δεξιοτήτων στο Ελεύθερο Λογισμικό και ένα επεκτεινόμενο δίκτυο μικρότερων εταιριών που βασίζονται πάνω ή γύρω από το Ελεύθερο Λογισμικό. Επίσης οι περισσότερες από τις παραδοσιακές Ευρωπαϊκές εταιρίες πληροφορικής έχουν αρχίσει να κλίνουν τουλάχιστο μερικώς προς το Ελεύθερο Λογισμικό.
Αν τώρα αυτή η τάση παγιωθεί, η Ευρώπη έχει τη δυνατότητα να γίνει η παγκόσμια ηγέτις στην εποχή της πληροφορίας.
Σε περίπτωση περισσότερων ερωτήσεων, το FSFE [12] θα χαρεί να βοηθήσει.
[1] http://www.gnu.org/philosophy/free-sw.html [2] http://www.gnu.org/licenses/license-list.html [3] https://fsfe.org/activities/whyfs/whyfs.html [4] http://www.iprcommission.org [5] https://fsfe.org/activities/agnula/ [6] https://fsfe.org/activities/fp6/recommendation.html [7] https://fsfe.org/activities/ftf/ [8] http://www3.europarl.eu.int/omk/omnsapir.so/cre?FILE=20021023r&LANGUE=EN&LEVEL=DOC&NUMINT=3-188&LEG=L5 [9] http://swpat.ffii.org/archive/quotes/index.en.html [10] http://www.theregister.co.uk/content/6/24533.html [11] http://www.counterpane.com/crypto-gram-0208.html#1 [12] https://fsfe.org