Campagnes

Het Nederlandse onderwijssysteem openstellen

Wat willen we bereiken?

• najagen van de doelen van het (helaas) stopgezette actieplan "Nederland Open in Verbinding" door het gebruik van open standaarden daadwerkelijk verplicht te stellen voor alle instellingen in de (semi-)publieke sector;i
• ervoor zorgen dat het verkoper-onafhankelijk maken van toegang tot alle IT-diensten, schoolmaterialen noodzakelijke informatie een vereiste is voor alle met publiek geld gefinancierde (onderwijs)instellingen;
• promoten van innovatief onderwijs in IT-vaardigheden door het verbreden van het educatieve programma met verkoper-onafhankelijke kennis, inzichten en vaardighedenverzamelingen;
• het vermijden van vendor lock-ins, misbruik van monopolie en anti-competitieve bedrijven die een inbreuk vormen van de rechten van burgers binnen de gehele publieke sector, in het bijzonder het onderwijssysteem;
• vermijden van het gedwongen accepteren van licentie-overeenkomsten met bedrijven om deel te mogen nemen aan het onderwijssysteem en de rest van de publieke sector.

In Nederland zijn studenten dankzij het gebruik van propriëtaire software jarenlang uitgesloten van schoolcomputers, leermaterialen en vereiste data. Ze worden gedwongen om propriëtaire software aan te schaffen voor het uitvoeren van de meest eenvoudige taken, zoals het inleveren van hun opdrachten, het ontvangen van doelen, het samenwerken aan projecten en het slagen voor examens. Veel scholen en vooral universiteiten stellen studenten zonder enige duidelijke reden verplicht om computers met onvrije besturingssystemen te gebruiken of zelfs te bezitten. Verder zou deze situatie nog veel erger kunnen worden vanwege de opkomst van 'laptopscholen' en 'tabletscholen'. Dit zal in combinatie met de onderwijsplicht, waarvan de minimumleeftijd mogelijk verhoogd zal worden naar 21 jaar, het niet alleen moeilijk maken om Vrije Software te gebruiken in het onderwijssysteem, maar het zelfs illegaal maken om geen propriëtaire software te gebruiken.

De vorige minister van Onderwijs verklaarde, in antwoord op vragen uit het parlement, dat ze langdurige verkoper lock-in als acceptabel beschouwde. Daarbij verwierp ze het ambitieuze Nederlandse open standaarden-beleidsraamwerk en negeerde ze korte en langetermijngevolgen:
• de gedwongen koop van propriëtaire computertechnologie, eenvoudigweg om in staat te zijn om deel te nemen aan publiek onderwijs, is illegaal en ongrondwettelijk, omdat deze het recht afneemt van burgers die de licentie-overeenkomsten van onvrije software niet accepteren om deel te nemen aan het publieke onderwijssysteem, dat voor iedereen zonder enige obstakels of beperkingen toegankelijk zou moeten zijn;
• het beperkt onderwijsinstellingen om slechts beperkte, verkoper-specifieke verzamelingen van vaardigheden, gericht op erg weinig propriëtaire programma's aan te bieden. Dit in plaats van het aanbieden van daadwerkelijk overal geldende, onafhankelijke theoretische kennis;
• het vermindert de innovatieve kracht van de Nederlandse economie omdat de onderwijssystemen haar geen voldoende getrainde, technologisch onafhankelijke beroepsbevolking levert;
• het dwingt Nederlandse bedrijven, organisaties en overheidsinstellingen om miljarden euro's per jaar te besteden aan het opnieuw trainen van personeel, onnodige en gedwongen hardware upgrades en het betalen van onnodige licentievergoedingen.

In het voorjaar van 2012, na de kabinetscrisis, ontstond een hiaat in de campagne omdat het duidelijk was dat er op dat moment geen nieuw beleid zou werden gevormd.

Begin 2013 kwam er nieuw leven in de campagne nadat er weer een brief werd gestuurd naar het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, ditmaal naar de nieuwe minister Jet Bussemaker. Haar antwoord was veel bruikbaarder dan dat van haar voorganger en heeft ons tot nu toe het dichtst bij ons einddoel gebracht. In haar antwoord aan vragen uit het parlement legde zij de volgende duidelijke verklaring af: "Alle Nederlandse burgers hebben het recht om zonder beperkingen deel te nemen aan het Nederlandse onderwijsbestel. Dit geldt ook voor gebruikers van Vrije Software. Hiervoor hoeft geen uitzondering gemaakt te worden."

In werkelijkheid wordt deze belofte zelden nagekomen. Hoewel deze campagne aanvankelijk was gestart vanwege de vele problemen rond de beruchte online leeromgeving Magister en de meest recente campagne ook weer hierdoor tot leven kwam, zijn de problemen helaas nog veel groter. Bijna driekwart van de middelbare scholen in Nederland gebruikt Magister, een Silverlight-programma dat duidelijk volledig incompatibel is met Vrije Software. Daarnaast zijn er enorme problemen met open documentstandaarden zoals ODF en PDF. Ondanks het feit dat mevrouw Bussemaker letterlijk zei dat scholen verplicht zijn om beide formaten te accepteren is dit waar dan ook zelden het geval. Studenten zijn vaak gedwongen om hun documenten op te slaan als DOC-bestanden en zien zich gewoonlijk geconfronteerd met puntenaftrek in het geval dat de opmaak problematisch blijkt te zijn op de onvrije kantoorsoftware die is geïnstalleerd op schoolcomputers (hetgeen onvermijdelijk is met gesloten standaarden).

Verder is het onmogelijk om welke studie aan welke Nederlandse universiteit dan ook te volgen zonder gedwongen te zijn om onvrije besturingssystemen en andere onvrije software te gebruiken en de daarbij behorende licentie-overeenkomsten te accepteren. Veel cursussen stellen voor toelating het bezitten van een laptop met Microsoft Windows impliciet verplicht. Ondanks het feit dat de huidige minister van Onderwijs "de beperkingen erkent in de licentieovereenkomsten van niet-vrije software" handelen onderwijsinstellingen daar zelden of nooit naar.

Achtergrond

Het gebruik van propriëtaire technologie voor publieke diensten is een bewuste keuze voor verkoop lock-in en het gedwongen accepteren van contracten. Dit zou ten alle tijde voorkomen moeten worden; vooral in het onderwijs en in de publieke sector in het algemeen. De FSFE wil opkomen voor het verplicht gebruikmaken van Open Standaarden en platformonafhankelijkheid in de gehele publieke sector; niet alleen in de Nederlandse wetgeving, maar in die van heel Europa. Het Nederlandse parlement komt al voor meer dan een decennium op voor het verplicht gebruiken van open standaarden, en wel sinds de motie van Kees Vendrik in 2002. Dit leidde in 2007 tot een ambitieus en internationaal toegejuicht beleidsraamwerk. Deze prestatie werd gehinderd door de vorige minister van Onderwijs. Zij weigerde het beleid in de praktijk te brengen en daarom gingen scholen door met het vrijwel exclusief gebruiken van propriëtaire technologie en gesloten standaarden. Het resultaat was dat hun studenten verplicht bleven om propriëtaire software van specifieke verkopers te gebruiken en om de bijbehorende licentie-overeenkomsten tegen hun wil te accepteren. Het antwoord van de huidige minister van Onderwijs belooft toch iets hoopvoller te zijn. Hoewel er nog veel te doen blijft maakten haar verklaringen tenminste duidelijk dat ze ermee instemt dat de huidige situatie totaal niet is wat we zouden moeten wensen. Door gebruik te maken van die verklaringen zouden publieke onderwijsinstellingen eindelijk kunnen begrijpen dat het publieke onderwijs nauwelijks "publiek" genoemd kan worden als alleen de gebruikers van onvrije software worden geaccepteerd en verwelkomd.

Deze campagne heeft als doel om nieuwe en robuustere wetgeving in te voeren, die het gebruik van open standaarden en platformonafhankelijkheid verplichtstellen en vooral handhaven. Dat bleef altijd het grootste probleem: we hebben de basis van de wetgeving, maar niemand lijkt bereid te zijn om deze daadwerkelijk af te dwingen. Het publieke onderwijssysteem is er voor iedereen; niet alleen voor degenen die geen problemen hebben met het gebruik van propriëtaire software.

Hoe kan ik een bijdrage leveren?

• Neem een abonnement op de discussielijst!
• Campagnevoeren zal op lange termijn geld kosten. Een financiële bijdrage wordt altijd gewaardeerd.
• Kom op voor uw burgerrechten: weiger om propriëtaire software te gebruiken, wat de school of de universiteit ook zegt. Ze mogen u nooit dwingen om het te gebruiken.
• Schrijf over uw ervaringen. Politici en journalisten luisteren beter dan veel mensen zouden verwachten. Hoe meer wij aan hen vertellen dat de huidige situatie problematisch is, des te groter is de kans dat zij (snel) in actie zullen komen.
• Vertel het verder, probeer anderen te overtuigen, en hou vooral vast aan uw idealen; wat er ook gebeurt.

Contact

Kevin Keijzer

nledu@lists.fsfe.org

Hashtag #nledu