Apparaatneutraliteit is het beleidsconcept om het monopolie over apparaten te reguleren en de eindgebruiker weer controle te geven over eigen digitale apparatuur. De Wet Digitale Markten ("Digital Markets Act" of "DMA") regelt de economische activiteit van grote digitale platforms en introduceert Apparaatneutraliteit in de EU- wetgeving, waardoor de toegang tot Vrije Software in apparaten wordt bevorderd.
Inhoudsopgave
De monopolistische macht van grote techbedrijven veroorzaakt verstoringen in digitale markten. Dit heeft een negatieve invloed op de rechten van eindgebruikers en de controle over apparaten. De vrijheden van gebruikers met betrekking tot Vrije Software hangen af van een politieke en economische omgeving waarin zij hun vrije keuze kunnen uitoefenen bij het gebruik van hun apparaten zonder vast te zitten in gesloten omgevingen onder controle van poortwachters.
Apparaatneutraliteit is een beleidsconcept gericht op het omgaan met onevenwichtige macht over digitale apparaten. Vrije Software speelt een centrale rol bij het herstellen van eerlijke concurrentie en een marktdynamiek die gunstiger is voor eindgebruikers. Op deze pagina leren we hoe digitale markten voordeel kunnen halen uit strikte regels voor het reguleren van de economische activiteit van bedrijven met dergelijke macht. De Verordening Digitale Markten (DMA) is een voorbeeld van dergelijke regelgeving. Met de juiste handhaving heeft de wet het potentieel om de toegang tot Vrije Software in apparaten te vergemakkelijken.
Apparaatneutraliteit vertaalt zich in de DMA als strengere toestemmingsregels voor voorgeïnstalleerde apps, garanties tegen verkoper lock-in, en gegevensinteroperabiliteit. Dergelijke regelgevingselementen zijn krachtige mechanismen om een betere toegang tot en gebruik van Free Sofware in apparaten door eindgebruikers veilig te stellen. De handhaving van deze regels bevat uitdagingen voor de praktische uitvoering van de beginselen van Apparaatneutraliteit en de uiteindelijke verwezenlijking ervan.
De Verordening Digitale Markten ("Digital Markets Act" of "DMA") is een EU-wet die in 2022 werd goedgekeurd om de economische activiteit van grote digitale platforms die als "poortwachters" fungeren te reguleren, in een poging om een eerlijkere en meer concurrerende markt te creëren voor online platforms in de EU. De DMA is een belangrijke stap voorwaarts, die voorziet in verschillende antimonopolieverplichtingen die gevolgen hebben voor de vrijheid van software-interoperabiliteit en controle over persoonsgegevens. De drie voornaamste elementen van de DMA zijn de aanwijzing van poortwachters, de lijst van do's en don'ts, en de handhavingsmechanismen.
Het toepassingsgebied van de DMA omvat niet alle digitale diensten op de markten, maar alleen die welke kwalificeren als kernplatformdiensten ("core platform services" of "CPS") die in de lijst van art. 2(2) staan. Daartoe behoren online bemiddelingsdiensten, zoekmachines, sociale netwerken, platforms voor het delen van video's, apps voor berichtenverkeer, besturingssystemen, webbrowsers, virtuele assistenten, cloud computing-diensten en online reclame.
De DMA vormt een asymmetrische regeling. Haar verplichtingen gelden niet voor alle technologiebedrijven, maar alleen voor de aanbieders die zijn aangewezen als poortwachters. Die aanwijzing gebeurt door de Europese Commissie op basis van een cumulatieve "drie-criteria-test" die in artikel 3, lid 1, wordt opgesomd: poortwachters zijn de ondernemingen die "een aanzienlijke invloed hebben op de interne markt van de EU", die "een belangrijke toegangspoort voor zakelijke gebruikers om eindgebruikers te bereiken controleren" en die een "gevestigde en duurzame positie op de markt" hebben. De DMA gaat ervan uit dat aan de criteria is voldaan wanneer het bedrijf extreem groot is met een gemiddelde marktkapitalisatie van ≥ 75 miljard euro en meer dan 45 miljoen maandelijks actieve eindgebruikers.
De DMA is een economisch regelgevingsinstrument, geen consumentenbeschermingswetgeving. Maar veel van haar regels hebben direct en indirect gevolgen voor de eindgebruikers. De DMA tracht de macht van de poortwachters op de digitale markten in evenwicht te brengen door de eindgebruikers te beschermen tegen monopolistische praktijken en door eerlijke concurrentie tussen marktdeelnemers te bevorderen. Voor apparaatneutraliteit betekent dit dat eindgebruikers de poortwachters moeten kunnen omzeilen en het recht moeten hebben op toegang tot alternatieve routes naar de markten, zodat zij kunnen genieten van producten en diensten die niet door de poortwachters worden gedomineerd (b.v. door Vrije Software op hun apparaten te installeren). Met andere woorden: de poortwachters mogen de bedrijven en de individuele eindgebruikers de toegang tot concurrerende routes naar de markt voor inhoud, software, en andere digitale diensten niet beletten.
De DMA geeft een lijst van "harde" en "zachte" verplichtingen voor elk van de platformkerndiensten van de poortwachter die door de Commissie in de artikelen 5-7 zijn aangewezen en voor correctiemechanismen zijn gekoppeld in de artikelen. 8-13. Deze omvatten verschillende bepalingen in verband met Apparaatneutraliteit.
In verband met softwarevrijheid zijn poortwachters verplicht om eindgebruikers in staat te stellen voorgeïnstalleerde software in apparaten te verwijderen (art. 6, lid 3), alsook om de installatie en gebruik van apps van derden of app-winkels op apparaten mogelijk te maken (artikel 6, lid 4).
De DMA bevat verscheidene bepalingen ter verbetering van de bescherming tegen verkoper lock-in. Poortwachters kunnen app-ontwikkelaars niet verbieden om verschillende prijzen en voorwaarden voor hun apps in alternatieve winkels (b.v. F-Droid) vast te stellen (art. 5, lid 3). Poortwachters kunnen softwareontwikkelaars en eindgebruikers niet verplichten zich te laten registreren of aan te melden voor een dienst of app als voorwaarde voor toegang tot hun dienst of app of die van een andere poortwachter (art. 5, lid 7). Bovendien moeten zij eindgebruikers toegang geven tot en gebruik laten maken van apps van derden, inhoud, abonnementen, functies of andere functionaliteiten (art. 5, lid 5). Ten slotte mogen poortwachters niet de mogelijkheid van eindgebruikers beperken om over te stappen tussen en zich te abonneren op verschillende apps en diensten die toegankelijk zijn via het besturingssysteem of app-winkel (artikel 6, lid 6).
Interoperabiliteit en controle over gegevens wordt ook overwogen als een belangrijke factor tegen lock-in. Poortwachters moeten aan derde ontwikkelaars (artikel 6, lid 7) dezelfde hardware- en softwarefuncties leveren waartoe toegang wordt verkregen of die worden gecontroleerd via het besturingssysteem. Dit omvat interoperabiliteit van gegevens (ook wel real-time dataportabiliteit genoemd (art. 6, lid 9)) en interoperabiliteit tussen apps voor berichtenverkeer (art. 7).
De DMA vertegenwoordigt een nieuwe houding tegenover de regulering van platforms. Het is een hybride vorm van mededingings- en telecommunicatiewetgeving, waarbij een aangewezen autoriteit bepaalt wie onder de werkingssfeer van de de regelgeving valt. Maar in tegenstelling tot de telecommunicatiewetgeving, die een optreden van nationale regelgevende instanties vereist, is de handhaving gecentraliseerd bij de Europese Commissie. De Commissie kan onderzoeken (art. 16) of een bedrijf als poortwachter moet worden aangewezen en de naleving daarvan, alsmede de de lijst van verplichtingen. De Commissie kan ook boetes opleggen tot 10% van de jaaromzet van de poortwachter of dwangsommen opleggen tot 5% van de gemiddelde dagelijkse wereldwijde omzet (art. 30-31).
Eindgebruikers, concurrenten en andere organisaties kunnen meewerken aan de handhaving van de DMA door de nationale regelgevende instanties op de hoogte te brengen van illegale praktijken door poortwachters. De regelgevende instanties kunnen de Commissie ervan op de hoogte stellen dat zij procedures kunnen opstarten.
De vrijheden van de gebruikers met betrekking tot Vrije Software hangen af van een politieke en economische omgeving waarin zij hun vrije keuze kunnen uitoefenen bij het gebruik van hun apparaten zonder vast te zitten in gesloten omgevingen onder controle van poortwachters. De digitale markten kunnen er baat bij hebben als de DMA de de commerciële praktijken van grote platforms reguleert, waardoor zij gedwongen worden om toegang tot Vrije Software in apparaten te vergemakkelijken. Niettemin schiet de DMA nog tekort op sommige punten, zoals Open Standaarden, de druk die poortwachters kunnen uitoefenen op besluitvormers, evenals complexe digitale omgevingen.
In het wetgevende proces heeft de FSFE aangedrongen op de opname van duidelijke taal die de goedkeuring van Open Standaarden verplicht stelt voor de interoperabiliteitsverplichtingen, wat niet gebeurd is in de uiteindelijke versie van de wet. In plaats daarvan vermeldt de DMA "vrije en effectieve interoperabiliteit" (art. 6, lid 7) met betrekking tot hardware- en softwarefuncties die kunnen worden benaderd/bediend via een besturingssysteem door derden, alsmede "eerlijke, redelijke en niet-discriminerende toegangsvoorwaarden" tot app-winkels, zoekmachines en besturingssystemen. De gekozen oplossing kan poortwachters in staat stellen eigen normen toe te passen en restrictieve toegang tot API's die onverenigbaar zijn met Vrije Software te implementeren. Dit was een gemiste kans om de concurrentie met toegankelijke en niet-discriminerende technische specificaties aan te zwengelen. Open Standaarden blijven een belangrijk element voor innovatie door marktdeelnemers in staat te stellen bovenop technische standaarden te innoveren.
Een andere bron van zorg betreft de manier waarop de wet poortwachters toestaat interoperabiliteit te beperken ten behoeve van de integriteit en de veiligheid van de diensten of apparaten van de poortwachters (art. 6, leden 3 en 7). Onze ervaring toont aan dat bedrijven veiligheidsoverwegingen hebben ingeroepen om de rechten van gebruikers en de vrijheid van software te beperken, zelfs bij gebrek aan empirisch bewijs van dergelijke risico's voor de integriteit van de apparaten. In plaats daarvan zijn commerciële belangen de voornaamste drijfveer om dergelijke beperkende praktijken na te streven. Deze bepaling in de DMA heeft het potentieel om de naleving te belemmeren of zelfs, in het ergste geval, de verankerde positie van de poortwachters in de markt de versterken of te consolideren.
De procedurele handhavingsinspanningen doen ook vragen rijzen over het bereiken van echte en doeltreffende apparaatneutraliteit. De DMA omvat de regulering van verschillende complexe lagen van apparaten als besturingssystemen, browsers, en app-winkels, alsmede interoperabiliteit en dataportabiliteit. Net als bij de telecommunicatiewetgeving zouden dergelijke maatregelen verdere specificatie en verdere regelgevende inspanningen voor praktische uitvoering vereisen. Zoals onze ervaring met Routervrijheid in de EU heeft aangetoond, waren de bijbehorende telecomregels veel eenvoudiger te implementeren en duurde het desalniettemin jaren voordat ze door de nationale regelgevende instanties naar behoren werden toegepast. Daarom kunnen niet alleen de lobbykracht van dergelijke platforms, maar ook de tegemoetkomingen die de wet doet ten aanzien van "veiligheid en integriteit", evenals het ontbreken van duidelijke taal die Open Standaarden verplicht stelt en ook de druk van de markt, de handhavingsprioriteiten van de Commissie en andere beleidsvormende instanties relativeren.
De FSFE heeft ruime ervaring in het toezicht op de naleving van telecommunicatie- en internetwetgeving, het samenwerken met de commissie in antitrustzaken, alsook met nationale regelgevende instanties. Wij zullen ons blijven inzetten voor de handhaving van de DMA en om in de EU van Apparaatneutraliteit een realiteit te maken. Daarvoor rekenen wij op uw steun voor ons werk met een donatie. Word actief en help ons u in staat te stellen weer controle over uw apparaten te krijgen!
Ik wil doneren voor Apparaatneutraliteit!
