Europese Commissie geeft antwoord op FSFE's verzoek om informatie over Horizon 2020
Het Directoraat-Generaal voor Onderzoek en Innovatie van de Europese Commissie (EC) geeft antwoord op een Vrijheid van Informatie (VVI)-aanvraag over het gebruik, de ontwikkeling en de publicatie van software in Horizon 2020 - ingediend door de FSFE op 9 januari 2017.
Met deze VVI-aanvraag wilde de FSFE licht laten schijnen over hoeveel geld er wordt uitgegeven aan het gebruik en de inkoop van propriëtaire softwarelicenties via de Horizon 2020-subsidies aan ontvangende projecten. We wilden op deze manier ook uitzoeken of en zo ja welke data worden verzameld, met name over Vrije Software-licenties. De VVI-aanvraag volgde op de publicatie van FSFE's positiebepaling voor de aanbeveling van Vrije Software en Open Standaarden in Horizon 2020 en alle met publiek geld gefinancierd onderzoek.
Desondanks onthulde het antwoord van de Commissie dat er geen informatie wordt verzameld over hoe EU-fondsen worden uitgegeven als het gaat om de software die gebruikt en ontwikkeld wordt door de gesubsidieerde projecten van Horizon 2020:
"[...] we controleerden of de gevraagde informatie bestond. De bevoegde diensten van de Commissie informeerden ons dat de Europese Commissie geen systematische informatie verzamelt over open bron software die gebruikt of ontwikkeld wordt met subsidie van Horizon 2020, omdat rapportage hierover geen eis is in de juridische basis van Horizon 2020. Daarom zijn wij niet in de positie om u te voorzien van de informatie waar u naar op zoek bent. Hetzelfde is van toepassing op data met betrekking tot Horizon 2020-projecten die betalen voor softwarelicenties of zelf software ontwikkelen."
Het antwoord van de EC onder de loep
De EC rechtvaardigt het gebrek aan informatie met het argument dat "zij niet juridisch verplicht" is om data over het gebruik en aankoop van softwarelicenties te verzamelen.
Volgens artikel 14(1) van richtlijn (EU) nummer 1291/2013 die Horizon 2020 in werking stelt zal er binnen het raamwerk bijzondere aandacht worden besteedt aan zowel de ontwikkeling en de toepassing van cruciale in staat stellende en industriële technologieën als toekomstige en opkomende technologieën; bovendien zal er worden bijgedragen aan het initiatief voor een Digitale Agenda voor Europa. Ten aanzien van dit specifieke punt zal de tussentijdse evaluatie van Horizon 2020 de efficiëntie en het gebruik van hulpbronnen inschatten, met bijzondere aandacht voor kostenbesparing en andere elementen waarnaar verwezen wordt in artikel 14(1). Software valt zonder twijfel onder alle punten waar Horizon 2020 de aandacht op zou moeten richten, als het gaat om zowel industriële en opkomende technologieën als wel het deel over de Digitale Agenda voor Europa. Het gebrek aan toezicht op het gebruik van de hulpbronnen van Horizon 2020-projecten die worden toegewezen aan het gebruik en ontwikkeling van software in Onderzoek en Innovatie zal het onmogelijk maken om de efficiëntie van het gebruik van hulpbronnen van Horizon 2020 in te schatten voor de tussentijdse evaluatie.
Zo ontbrak het deel van de financiële contributie van de EU aan Informatie- en Communicatietechnologie (ICT) Onderzoek en Innovatie in het eerste jaarlijkse toezichtrapport 2014, dat de aandacht richt op de uitvoering van het programma in het eerste jaar. Volgens tweede rapport over 2015 laten voorlopige data echter zien dat meer dan een vijfde van de EU-subsidies voor Horizon 2020 bijdragen aan ICT Onderzoek en Innovatie.
Wat "geen informatie" betekent voor Vrije Software en Open Wetenschap
Het ontbreken van data over het gebruik van software in de projecten die gesteund worden door Horizon 2020 maakt het vrijwel onmogelijk om een accurate schatting te maken van de hoeveelheid propriëtaire en Vrije Software die wordt gebruikt of ontwikkeld worden met subsidie van Horizon 2020.
Wetenschappers zijn afhankelijk van software om hun onderzoek succesvol uit te voeren, wat hun onderzoeksgebied ook is. Daarom valt niet te ontkennen dat van bijna ieder gesubsidieerd project een aanzienlijk bedrag wordt uitgegeven aan de aankoop van softwarelicenties. Het feit dat de EC geen data verzamelt over het uitgeven van publiek geld aan softwarelicenties gaat voorbij aan een essentieel deel van modern onderzoek.
Zonder relevante data kunnen er geen zekere conclusies getrokken worden uit het toezicht- en evaluatieproces van Horizon 2020. Cruciale factoren zoals hergebruik van software die ontwikkeld wordt met subsidie van Horizon 2020, of de kosten van opnieuw inkopen van dezelfde licenties, kunnen niet tegen het licht worden gehouden zodat beleidsmakers niet in staat worden gesteld om optimale beslissingen over subsidie-oplossingen te kunnen nemen. Maar de belangrijkste complicatie is het feit dat de EC niet in de positie is om met enige zekerheid te stellen dat Open Toegang en daarmee Open Wetenschap, twee van de belangrijkste principes van Horizon 2020, in de praktijk worden gebracht. Zoals FSFE eerder heeft bepleit in haar recente standpuntbepaling kan Open Wetenschap niet worden bereikt noch op lange termijn duurzaam worden als Vrije Software er niet het belangrijkste deel van is.