EU Open Source-beleid: goede analyse maar we missen concrete vervolgstappen
Woensdag publiceerde de Europese Commissie (EC) haar nieuwe Open Source-strategie. We zijn blij dat de EC de voordelen van Vrije Software en de vier vrijheden voor het gebruiken, bestuderen, delen en verbeteren erkent maar het ontbreekt aan concrete doelen en indicatoren om de strategie te implementeren. We zijn bezorgd dat zonder deze de strategie uiteindelijk te weinig voor elkaar zal krijgen!
Nadat de vorige Open Source-strategie van de Commissie in 2017 verliep hebben we drie jaren gewacht op een nieuwe. In plaats van te komen met een gehoopte belangrijke stap, die de huidige ontwikkelingen rond de debatten over digitale soevereiniteit en ultramodern bestuur zou reflecteren presenteerde de EC slechts een vijgenblad. De EC benadrukt de voordelen van Vrije Software volledig en ze is ambitieus over het toekomstige gebruik ervan. Maar concrete doelen worden zelden genoemd en een duidelijk commitment aan het gebruik van Vrije Software ontbreekt. In deze fase is een mislukte strategie al te voorzien omdat de doelen wel ambitieus zijn maar de maatregelen de status quo slechts in stand houden. Daarom roepen we de EC op om in de komende weken en maanden concrete maatregelen en activiteiten te presenteren en te implementeren.
Behalve het oprichten van een klein (sic!) Open Source-programmakantoor en de definitie en promotie van de "inner source"-aanpak, die niet eens verbonden is aan een publicatie onder een Vrije Softwarelicentie, zijn er geen echte veranderingen in de werkmethoden van de EC. De strategie stelt zelfs: "De titel van deze strategie, ‘Denk Open’, verwijst naar een verandering in denkrichting waarbij de ontwikkeling van software-oplossingen rekening houdt met openheid, delen, hergebruik, veiligheid, privacy, juridische overwegingen en toegankelijkheid." Maar het is twijfelachtig of er wat dan ook gaat gebeuren eenvoudigweg door de verandering in denken uit te leggen zonder verifieerbare doelen te stellen en te werken aan "inner-source"-software. We geloven dat veranderingen geïmplementeerd en doorleefd moeten worden en niet alleen op papier moeten worden gezet.
De strategie herhaalt vooral eerdere commitments en activiteiten; we zochten tevergeefs naar duurzame en verifieerbare aanpakken. Er staat: "Het gebruik van open source software is een reguliere praktijk in de EC en een soort open source-cultuur bestaat al in grote delen van de organisatie. We hoeven eenvoudigweg alleen meer te doen en beter te worden". Helaas zijn concrete aanwijzingen over dit meer en beter zijn helaas niet duidelijk. De activiteiten van het FOSSA2-project worden ook genoemd maar het is niet duidelijk waarom dit project niet wordt voortgezet of waarom nieuwe projecten niet worden gestart. Er zijn ook nog steeds sterke afhankelijkheden van Microsoft op het gebied van desktop besturingssystemen, office- en e-mailprogramma's. Deze verkoper lock-ins zijn nog steeds een groot probleem maar het lijkt erop dat er op dit moment geen plan is om deze afhankelijkheden te beëindigen. (Er is hierover ook een documentaire op YouTube in het Engels en in het Duits)
Het valt ook erg op dat concrete indicatoren om het succes van de activiteiten te meten ontbreken. De strategie lijkt daarom slechts een lippendienst te willen bewijzen die ook nog eens wordt beperkt door vage formuleringen en mazen. De EC is bijvoorbeeld van plan om "de kiezen voor niet-open technologieën wanneer daar goede redenen voor zijn" en wil software alleen onder een Vrije Softwarelicentie publiceren "waar dat zin heeft". Wat deze redenen zijn en wanneer iets zin heeft blijft ongedefinieerd en onduidelijk.
Op vele plaatsen beperkt de EC zich tot problematische beschrijvingen zoals: "De principes en handelingen van de nieuwe open source-strategie zullen het gemakkelijker maken om goedkeuring te verkrijgen om code met de buitenwereld te delen.". Tegelijkertijd is de EC duidelijk over "het bij dit proces behorende papierwerk [dat] tijd nodig heeft, hetgeen veel van onze huisprojecten tegenhoudt. Deze situatie moet veranderen."; zonder concrete oplossingen zoals een voorstel voor hervormingen voor te stellen.
Dit roept ook de vraag op hoe de EC in concrete termen wil "bijdragen aan de kennissamenleving". Voorbeeld: in plaats van Vrije Software als standaard te noemen in het Horizon Europe-onderzoeksprogramma en de daaropvolgende programma's en onderzoeksactiviteiten die gefinancierd zijn door de EU, argumenteert de EC dat "deze strategie daarom als doel heeft om de EC in staat te stellen software te delen door gebruik te maken van een proces dat vergelijkbaar is voor dat van haar documenten.” - weer zonder concreet voorstel over hoe dit te bereiken.
Hoewel de woorden van de EC over interoperabiliteit, veiligheid, hergebruik en samenwerkingsmogelijkheden meerdere malen de voordelen van Vrije Software benadrukken ervaren wij dat concrete plannen om deze doelen te bereiken in deze strategie ontbreken. Het blijft de vraag hoe de ontwikkeling van een "wereldklasse publieke dienstverlening" op deze manier een succes kan worden. Vrije Software is nog steeds geen deel van het EU-budget dus verbaast het niet dat de online ontmoetingen van de EC nog steeds worden georganiseerd met de propriëtaire Zoom-software hoewel er doenlijke Vrije Software-oplossingen voor zijn. We zijn bang dat met deze aanpak de situatie niet zal verbeteren.
Conclusie
Wat de EC presenteerde is eenvoudigweg te weinig om een strategie te kunnen zijn. Er is een gebrek aan duidelijke taakbeschrijvingen en processen, concrete richtlijnen voor de implementatie van goedbedoelde verklaringen en indicatoren om succes te meten. Daarbij ontbreken bestaande problemen en hoe ze concreet aangepakt kunnen worden, zoals afhankelijkheden van afzonderlijke verkopers. Dus het verbaast niet dat zelfs de EC zelf in het document betwijfelt of deze strategie een succes zal zijn en zij identificeert moeilijkheden in de implementatie: "Correct geïmplementeerd (sic!) zullen de strategie, haar onderliggende uitgangspunten en actieplan ons helpen om betere ICT-oplossingen te bouwen en te leveren en zo van de innovatieve en samenwerkingskracht van open source te profiteren."
Daarom is het belangrijk dat we doorgaan met het kritisch volgen van het werk van de EC en onze "Publiek Geld? Publieke Code!"-campagne promoten. Het "Publiek Geld? Publieke Code!"-initiatief heeft als doel om Vrije Software als standaard te vestigen voor met publiek geld gefinancierde software. Overheden die dit principe volgen kunnen profiteren hebben van verscheidene voordelen: samenwerking met andere publieke lichamen, onafhankelijkheid van individuele verkopers, potentiële belastingbesparingen, promotie van innovatie en een meer solide basis voor IT-veiligheid.
Het "Publiek Geld? Publieke Code!"-initiatief van de Free Software Foundation Europe wordt gesteund door meer dan 180 organisaties en overheden uit verschillende landen, zoals Duitsland, Spanje en Zweden. U komt er meer over te weten op: publiccode.eu/
