Richtlijn Ecologisch Ontwerp: FSFE roept op tot Apparaatneutraliteit en Opwaarderen van Software
Als bijdrage aan de herziening van de Richtlijn Ecologisch Ontwerp van de EU en om de impact van softwareveroudering te helpen begrijpen publiceert de FSFE een studie over de duurzaamheid van software. De bevindingen van de studie monden uit in vijf kerneisen voor een duurzamere digitalisering, die betrekking hebben op de wisselwerking tussen apparaten, software en infrastructuur.
In de Europese Unie zien we momenteel een sterke wens om de digitalisering duurzamer te maken, waarbij de Europese Commissie ernaar streeft om producten efficiënter met hulpbronnen om te laten gaan en ook methoden van circulaire economie toepasbaar te maken. De Richtlijn Ecologisch Ontwerp uit 2009 wordt in dit verband geactualiseerd met het "Duurzame Producten Initiatief" (DPI) dat tot doel heeft "producten die op de EU-markt worden gebracht duurzamer te maken". Het DPI zal dan dienen als het belangrijkste Europese instrument voor productbeleid, en in de elektronicasector bovendien aangevuld met het "Circular Electronics Initiative" (CEI).
"Circulaire electronica", gesymboliseerd met Arduino Robot Top.jpg door Arduino SA, CC-BY-SA 3.0
Het zal voor het eerst zijn dat telefoons en tablets worden opgenomen in de criteria voor ecologisch ontwerp van de markt van de Europese Unie. De CEI vraagt rechtstreeks om nieuwe "regelgevende maatregelen voor elektronica en ICT met inbegrip van mobiele telefoons, tablets en laptops in het kader van de richtlijn ecologisch ontwerp;" en gaat onder meer in op de "tekortkomingen van de apparaten op het gebied van duurzaamheid, [...] repareerbaarheid, [...] opwaardeerbaarheid, electronisch afval, [...], hergebruik en recycling."
Verwacht wordt dat de Europese Commissie haar definitieve voorstel voor de nieuwe DPI tegen eind 2021 zal publiceren en het voorstel voor de CEI tegen het tweede kwartaal van 2022. In augustus van dit jaar hebben verschillende tijdscriften echter al bericht over welke details we kunnen verwachten van de nieuwe criteria voor ecologisch ontwerp voor elektronische apparaten. Er is onder andere consequent geschreven dat de Commissie wil dat fabrikanten van smartphones en tablets vijf jaar lang gratis veiligheidsupdates en drie jaar lang gratis functie-updates leveren.
FSFE eist het opwaarderen van software
Hoewel een langere ondersteuningstijd een stap vooruit is om de duurzaamheid en levensduur van apparaten te helpen, is de verplichting om enkele jaren lang veiligheids- en functionele updates aan te bieden niet voldoende voor een echte spelverandering naar een duurzamer (her)gebruik van onze apparaten. Voor een kritische, langdurige en duurzame verandering en verlenging van de levensduur van ons hardwaregebruik moeten producten vanaf het begin ontworpen worden met Apparaatneutraliteit in het achterhoofd. Maar tot we zover zijn, en met de huidige debatten over de bijwerking van de Richtlijn Ecologisch Ontwerp in het achterhoofd, vraagt de FSFE om het circulaire hergebruik van elektronica echt open te stellen door een opwaardering van software mogelijk te maken. Zo'n opwaardering zal mogelijk zijn als de fabrikanten verplicht zijn om de onderliggende broncode van een apparaat te publiceren onder een Vrije Softwarelicentie aan het einde van de ondersteuning, voor alle software die nodig is om de oorspronkelijke werking van het apparaat uit te voeren of te wijzigen.
De nadelen van het verlengen van ondersteuningsverplichtingen voor propriëtaire software, in tegenstelling tot het direct openstellen van verlengde economieën en hergebruiksmogelijkheden door de publicatie van broncode onder een Vrije Softwarelicentie, zijn legio: welke tijdspanne van ondersteuning lijkt geschikt voor elektronische apparaten in het algemeen en andere in het bijzonder? Is het drie jaar, vijf jaar, zeven jaar? Zal de beslissing van vandaag nog steeds geldig en actueel zijn aan het eind van dit decennium? Erger nog: deze aanpak biedt geen fundamentele hulp voor een van de kernproblemen van onze digitale samenlevingen, namelijk een overvloed aan e-afval van vaak nog behoorlijk goed werkende apparaten die alleen maar weggegooid zijn omdat een fabrikant besloten heeft de ondersteuning van het apparaat stop te zetten. Een verlengde ondersteuningsverplichting lost dit probleem in de kern niet op: het stelt alleen de vaak onnodige groei van e-afval voor een bepaalde tijd uit. Niet in de laatste plaats ontneemt het fabrikanten de vrijheid om de ondersteuning van een bepaald apparaat niet voort te zetten als het bijvoorbeeld niet goed genoeg verkoopt.
Iconen hergebruikt van bronnen beschikbaar op Freepik.com
De verplichting om de onderliggende broncode van een apparaat onder een Vrije Softwarelicentie te publiceren bij het einde van de ondersteuning lost veel van deze problemen in de kern op: fabrikanten kunnen de ondersteuning van een bepaald apparaat op elk moment stopzetten en in plaats van de betreffende producten direct te devalueren bij het einde van de ondersteuning, wordt een vervangingsmarkt in staat gesteld om de ontwikkeling en het hergebruik van bepaalde apparaten voort te zetten. Dit zal niet als een natuurwet gebeuren, maar beginnen met enkele populaire apparaten die een tweede leven zullen krijgen dat mogelijk werd door de publicatie van hun broncode als Vrije Software. En zoals we kunnen zien bij de opkomst van andere markten: hoe meer dit gebeurt en hoe meer succesverhalen er zijn, hoe meer concurrenten en imitatoren zich zullen aansluiten en verder zullen helpen bij het creëren van een markt van hergebruik en bijzondere elektronica. Het vrijgeven van broncode als Vrije Software is dus de meest efficiënte manier om de Europese digitalisering te sturen van een markt van lineaire hardwareproductie naar circulaire elektronica-apparaten. U kunt meer lezen over het opwaarderen van software, de achtergrond en de afleiding ervan in onze diepgaande studie naar softwareveroudering en duurzaamheid van Vrije Software die de FSFE heeft kunnen maken met de steun van het Duitse Milieuagentschap.
Diepgaande studie over de duurzaamheid van Vrije Software
De studie begint met een definitie van softwareduurzaamheid en laat van daaruit zien hoe de inherente eigenschappen van Vrije Software een duurzaamheid van software mogelijk maken evenals hun positieve invloed op de duurzaamheid van IT-infrastructuren. Softwareveroudering wordt uitgelegd en de voordelen van het gebruik van Vrije Software bij het besparen van natuurlijke hulpbronnen door de levensduur van hardware te verlengen en door op energiegebruik van software te besparen. Tenslotte worden op basis van de bevindingen vijf politieke eisen geschetst voor een duurzamere digitale samenleving:
Voor een Europese verschuiving van lineaire productie en ewaste-produktie naar een circulaire elektronische economie moet volledige Apparaatneutraliteit worden afgekondigd die het recht op het gebruik van alternatieve besturingssystemen en software met volledige toegang tot hardware en vrijheid van keuze bevat. Tot dan zal de opwaardering van software helpen bij de overgang, evenals de verplichting voor elke publieke slimme infrastructuur om te worden opgezet met Vrije Software en publieke code.
Erik Albers, programmamanager Duurzaamheid van de FSFE, zegt: "Het is al veel te laat voor de Europese Unie om Ecologisch Ontwerp-criteria toe te passen voor de momenteel meest verkochte elektronische producten, telefoons en tablets. De FSFE verwelkomt het initiatief van de Europese Commissie om eindelijk de Europese richtlijn hierover bij te werken. Nu is het van cruciaal belang om het vanaf het begin goed te doen. In onze studie worden de voordelen van opwaarderen van software in detail uitgelegd maar dit kan slechts het begin zijn van een langdurig proces en overgang. In de komende maanden concentreren wij ons erop de beleidsmakers uit te leggen dat wij lineaire productverspilling alleen kunnen tegengaan door een opwaardering van software door de uiteindelijke publicatie ervan onder een Vrije Softwarelicentie."
Als u nu nieuwsgierig bent naar de duurzaamheid van Vrije Software, dan nodigen wij u uit om onze studie "Over de duurzaamheid van Vrije Software" te lezen en te kijken naar de komende FSFE-track over duurzaamheid op de SFSCon. Als u ons werk de komende maanden wilt steunen en ons wilt helpen om de wetgeving te beïnvloeden help ons dan alstublieft met een financiële bijdrage.